İran'ın 9'uncu Cumhurbaşkanı Olan Mesud Pezeşkiyan Kimdir?

İran'da İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta geçirdiği helikopter kazası sonucu ölmesi üzerine yapılan 14'üncü dönem cumhurbaşkanı seçimini reformcu aday Mesud Pezeşkiyan kazandı. Bir hafta önce de sandıktan birinci sırada çıkan Pezeşkiyan, dün yapılan seçimde oyların yüzde 53,7'sini alarak ülkenin yeni Cumhurbaşkanı seçildi.

69 yaşındaki Pezeşkiyan, 29 Eylül 1954 tarihinde, Batı Azerbaycan eyaletinin Mahabad kentinde, İranlı Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Soyadı, Farsçada 'Doktorlar' anlamına gelen Pezeşkiyan, Tebriz Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. 1980-1988 yıllarında yapılan İran-Irak savaşında hem muharip hem de doktor olarak görev yaptı.

TEBRİZ SAĞLIK BİLİMLERİ ÜNİVERSİTESİ'NDE REKTÖRLÜK YAPTI

Anadolu Ajansı'nın aktardığına göre, pratisyenlik kursunu 1985 yılında tamamlayan Mesud Pezeşkiyan, İran-Irak savaşından sonra Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nde genel cerrahi alanında ihtisasını yaparak eğitimine devam etti. Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nden 1993 yılında kalp cerrahisi uzmanlığını alan Pezeşkiyan, 1994-1999 yılları arasında Tebriz Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü olarak görev yaptı.

Pezeşkiyan, 1994 yılında eşi Fatma Mecidi ve bir oğlunu trafik kazasında kaybetti, geriye kalan iki oğlunu ve bir kızını tek başına büyüttü ve bir daha evlenmedi.

SİYASİ HAYATI, 1997 YILINDA BAŞLADI

Mesud Pezeşkiyan'ın siyasi hayatı, eski cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi döneminde 1997 yılında Sağlık Bakanı Yardımcısı olarak atanmasıyla başladı. Daha sonra Hatemi döneminde 2001'de Sağlık Bakanı olarak atandı, 2005'e kadar bu görevde kaldı. Ülkede 2008 yılında yapılan genel seçimde Tebriz Milletvekili olarak Meclis'e girmeyi başaran Mesud Pezeşkiyan, o tarihten bu yana beş dönem Tebriz'i temsilen görev yaptı.

2021 YILINDAKİ ADAYLIK BAŞVURUSU REDDEDİLDİ

Pezeşkiyan, hükümetin muhaliflere karşı tutumuna da sert eleştiriler getirdi. 2009'daki cumhurbaşkanı seçimi sonrası çıkan olaylardan sonra Meclis'te güvenlik güçlerinin müdahalelerini eleştiren bir konuşma yapan Pezeşkiyan, muhafazakar vekillerle gerginlik yaşadı. İran'da 2013'teki cumhurbaşkanı seçimlerine adaylık başvurusu yapan ancak daha sonra adaylığını geri çeken Pezeşkiyan, 2016'da İran Meclis Başkan Yardımcısı olarak dört yıl görev yaptı. Bu süreçte nükleer anlaşma ve Batı'yla iyi ilişkileri savundu.

Mesud Pezeşkiyan'ın 2021 yılında yapılan seçimlerdeki adaylık başvurusu ise Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından reddedildi. 1 Mart'ta yapılan Milletvekili Seçimleri'nde ise Tebriz Milletvekili olarak yeniden Meclis'e girdi.

MAHSA JÎNA EMİNİ'NİN ÖLÜMÜ SONRASI 'BAŞÖRTÜSÜ' AÇIKLAMASI

İran'da Eylül 2022'de 22 yaşındaki Mahsa Jîna Emini'nin 'ahlak polisi' tarafından 'zorunlu başörtüsü kuralına uymadığı' gerekçesiyle gözaltına alınması ve polis nezaretinde hayatını kaybetmesinin ardından devlet televizyonunda katıldığı bir programda konuşan Mesud Pezeşkiyan, kadınlara zorunlu başörtüsü yasasından kaynaklı müdahalelerin durumu kötüleştirdiğini ve sona erdirilmesi gerektiğini söyledi.

Pezeşkiyan, "Biz çocuklarımızın iffetli olmasını istiyoruz ancak bu davranışlar onları dinden uzaklaştırıyorsa bu yöntemi sürdürmemeliyiz" dedi.

PEZEŞKİYAN'IN VAATLERİ NEYDİ?

Eski cumhurbaşkanları Muhammed Hatemi ile Hasan Ruhani, eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif gibi isimlerin açık desteğini alan Pezeşkiyan, seçim kampanyalarında, ülkedeki etnik ve mezhebi ayrımcılık ile zorunlu başörtüsü sorununa vurgu yaptı. Ekonomi ile adalet konusundaki sorunları çözeceğinin de vaadini verdi.

İnternet yasaklarını da büyük oranda kaldıracağının sözünü veren Pezeşkiyan, iç ve dış politikada önemli reformlar ve Batı ile daha iyi ilişkilerin kurulması gerektiğini belirtti.

Pezeşkiyan, seçimin ilk turu öncesinde diğer beş adayla birlikte katıldığı canlı münazarada da internet yasaklarının kriz zamanlarında olabileceğini ancak normal koşullarda halka zarar verdiğini belirtmişti. Pezeşkiyan, "Cumhurbaşkanı olursam internetteki birçok yasak ve kısıtlamayı kaldıracağım" taahhüdünde bulunmuştu.

Pezeşkiyan, ülkedeki kadınlara dayatılan zorunlu başörtüsü uygulamasına ilişkin olarak ise "Nasıl daha önce kadınlarımızdan başörtüsünü alamadılarsa şimdi biz de kadınlara zorla başörtüsü taktıramayız" ifadesini kullanmıştı.

Pezeşkiyan, 2005'ten sonra İran'da cumhurbaşkanı seçilen ilk reformcu isim oldu.