200 milyarlık hokus pokus: Yüzde 73’ü 6 ay sonra geri alınacak

Salgına karşı ekonomik paketin büyüklüğü muhalefetin diline düşünce 100 milyarlık paket hokus pokusla 200 milyar oldu.

Birgün'den Ozan Gündoğdu'nun haberine göre; milyarlar havada uçuşsa da hükümetin destek dediği paket 6 ay sonra faiziyle geri alınacak borçlardan ibaret. Paketin yüzde 73’ü İş’e Devam Kredisi, Temel İhtiyaç Kredisi, Paraf Esnaf Kart ve Esnaf Destek Kredisi’nden oluşuyor.

Türkiye'de ilk vakanın duyurulmasının ardından geçen 8’inci günde AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan kamuoyunun karşısına çıkarak adına “Ekonomik İstikrar Kalkanı” denen paketi açıkladı.

Ancak Türkiye’de paketin içeriği kadar büyüklüğü gündem oldu. Zira merkez kapitalist ülkeler yüzlerce milyar dolarlık paketler açıklarken, üstelik bu paketlerde gelir destekleri sunarken Türkiye’nin paketinin büyüklüğü 100 milyar TL (yaklaşık 15 milyar Dolar) ile sınırlı kalmıştı.

Bu durum hükümetin de canını sıkmış olacak ki önceki gün Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak paketin büyüklüğünün bir anda 200 milyar TL’ye çıktığını iddia etti. Ancak farazi denebilecek bu tutarların içeriğinde gelir desteği neredeyse yok.

Pakete göre hükümet salgının ekonomik etkilerinin 3 ay ile 6 ay arasında düzeleceğini esnafın, KOBİ’lerin ve ücretli kesimlerin gelirlerinin tuhaf biçimde eskisinden daha iyi olacağını düşünüyor. Çünkü 200 milyarlık paketin yüzde 73’ü 6 ay sonra geri ödemesi başlayacak borçlardan oluşuyor. Geri kalanlar ise borç ertelemeleri.

İşte 200 milyarlık hokus pokusun ayrıntıları:

1- İŞ’E DEVAM KREDİSİ : 107 MİLYAR 412 MİLYON LİRA

200 milyar liralık paketin içinde yüzde 53,7’yle aslan payına sahip olan kalem “İş’e Devam Desteği”. Adı her ne kadar destek olsa da aslında kamu bankaları tarafından işletmelere dağıtılan kredilerden oluşuyor. Bu kapsamda çekilen kredilerin 6 aya kadar ödemesi bulunmuyor ancak 6 ay sonra 30 ay vadeli biçimde yıllık yüzde 7,5 faizle ödemeler başlayacak. Bunun dışında yüzde 0,75 oranında da dosya masrafı bulunuyor. Albayrak’ın açıklamasına göre bu krediden 119 bin 804 firma faydalandı. Böylece firma başına ortalama 896 bin lira borç verilmiş oldu.

2- TEMEL İHTİYAÇ KREDİSİ: 22 MİLYAR 295 MİLYON TL

Paketin içindeki yüzde 11,1’lik payla en büyük 2’inci kalem olan “Temel İhtiyaç Kredisi” yine gelir desteği değil. Bu kapsamda toplam 3 milyon 977 bin yurttaşa tıpkı İş’e Devam Kredisi gibi 6 ay geri ödemesiz kalanı 30 aya kadar taksitlendirimiş toplam 22 milyar 295 milyon TL borç dağıtıldı. Krediden faydalanan yurttaşlar böylece kişi başı ortalama 5 bin 605 TL borçlanmış oldular. Yıllık yüzde 7,5 oranında faizi bulunan bu borcun kredi tahsis ücreti olarak da 50 lira masrafı bulunuyor. Bu kapsamda ücretli kesimler 6 ay sonra 2,5 yıl boyunca ortalama 198 lira taksit ödeyecekler. Bu süre içinde işsiz kalırlarsa 6 ay sonra ne olacağı meçhul.

3- PARAF KREDİ KARTI: 8 MİLYAR 471 MİLYON TL

Esnaflara Halkbank tarafından dağıtılan “PARAFKART” uygulaması 200 milyarlık destek paketinin yüzde 4,2’sini oluşturuyor ve böylece paketin 3’üncü büyük kalemi haline geliyor. Bu kapsamda 303 bin 565 esnafa kredi kartı dağıtıldı. Bu uygulamada da gelir desteği yerine borç kullandırıldı. Böylece esnafa toplam 8 milyar 471 milyon liralık kredi kartı verilmiş oldu. Gelecekte esnafın bu ilave borcu hangi ilave gelirle ödeyeceği ise planlanmış değil.

4- ESNAF DESTEK KREDİSİ: 8 MİLYAR 390 MİLYON TL

Paketin içindeki yüzde 4,2 ile 4’üncü en büyük kalem “Esnaf Destek Kredisi”. Kamu bankası olan HalkBank tarafından sunulan bu kredi de, esnaflara 25 bin liraya kadar nakit borç veriliyor. Krediden faydalanmak için kredi notunun 1300’den aşağı olmaması gerekiyor. Albayrak’ın açıklamasına göre bu krediyle toplam 448 bin 148 esnaf toplamda 8 milyar 390 milyon TL borçlandı. Esnaf başına ortalama borç tutarı ise 18 bin 722 TL. Tıpkı diğer borçlar gibi bunun da ödemesi 6 ay sonra başlayacak ve 30 ay boyunca devam edecek.

5- GELİR DESTEKLERİ: YAKLAŞIK 7,5 MİLYAR TL

Pakette daha sonra geri alınmak üzere dağıtılmayan ve böylece alım gücünü bir nebze koruyan desteklerin toplam büyüklüğü yaklaşık 5,5 milyar lira. Bu tutarın da önemli bir kısmı 4,3 milyon haneye verilen 1000 TL gelir desteği. Bu desteğin 200 milyarlık paketteki toplam ağırlığı yüzde 2,2’den ibaret. Ayrıca ücretsiz iznin yasalaşmasıyla ücretsiz izne çıkarılanlara 1177 lira aylık bağlanacak. Bu aylıktan kaç kişinin faydalanacağı bilinmiyor. Fakat ücretli istihdamın yüzde 10’u bu parayı alsa dahi toplam büyüklük aylık 2 milyar lirayı geçmiyor. Bunun dışında maaşı 1500 liranın altında olan 650 bin emeklinin, maaşının 1500 liraya çıkarılması, öğretmenlere ek ders ücretinin ödenmesi, sağlık çalışanlarına performans ödemesinin üst limitten yapılması da diğer gelir desteklerinden. Ancak tüm bu desteklerin toplam büyüklüğü en iyimser tahminle dahi 7,5 milyar lirayı geçmiyor.

6- ERTELEMELER

Hükümet Covid-19’un yarattığı ekonomik tahribatı mümkün olduğunca ertelemeye çalışıyor. Borçluluk sorununa ilişkin aldığı temel önlem ise borçların ertelenmesi oluyor. Bu kapsamda belediye kesintileri ve nakit akışı bozulan firmaların bankalara olan kredi ve faiz ödemeleri 3 ay ertelendi. Ancak bu ertelemede dahi faiz işlemeye devam edecek. 3 ay sonra borçların hangi ilave gelirle ödeneceği meçhul. Ekonomik İstikrar Kalkanı sunumundaki iddiaya göre toplam 53,6 milyar liralık kamu alacağı 6 aylığına ertelenmiş oluyor. 6 ay sonra bu mükellefler hem cari dönem vergi borçlarını hem de geçmişten gelen vergi borçlarını ödeyecekler. Tüm bu veriler ışığında ekim ayından itibaren bugün verildiği iddia edilen destekler taksit taksit toplanmaya başlanacak.