Koronavirüs araştırması: Türkiye teşvikte kaçıncı sırada?

Koronavirüs salgını, küresel ekonomide eşi görülmemiş bir yavaşlamaya neden oldu. Bu nedenle de dünya genelinde hükümetler, daha önce görülmedik ölçüde büyük mali ve parasal teşvik adımları attı.

Salgının vaka ve ölüm sayıları açısından tek tek ülkelere etkileri farklılıklar gösterirken, hükümetlerin açıkladığı ekonomik paketleri büyüklükleri de ciddi farklılıklar içerdi.

Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ceyhun Elgin, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Yalaman ve Güney Kore Sungkyunkwan Üniversitesi’nden Yrd. Doç. Dr. Gökçe Başbuğ, ülkelerin salgın karşısında attığı ekonomik politika adımlarını karşılaştıran önemli bir çalışmaya imza attı.

Ekonomi Politikası Araştırma Merkezi’nin (CEPR) yayımladığı çalışmada, Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinin yanı sıra tek tek ülkelerin verilerinin yer aldığı resmi internet siteleri ve gazete haberleri gibi çeşitli kaynaklardan yararlanıldı.

168 ÜLKE İNCELENDİ

Dünyada da ses getiren çalışmada, “covid19 ekonomik teşvik endeksi” de geliştirilirken, ekonominin 168 ülke karşılaştırıldı. Çalışmada 168 ülkenin açıkladığı mali teşviklerin milli gelire oranı, merkez bankalarının faiz indirimleri, rezerv gereklilik kat sayılarındaki değişiklikler, makro-finansal paketlerin milli gelire oranı ve ödemeler dengesi ile döviz kuru kararlarına dair geniş bir veri tabanı oluşturuldu.

Son olarak 24 Mayıs’ta güncellenen verilere göre, mali teşvik paketinin milli geliri oranı kategorisinde Türkiye, yüzde 3,78 oranıyla 168 ülke arasında 63. sırada yer aldı. Türkiye, G20 üyesi 19 ülke arasında ise 14. sırada bulunuyor. G20 ülkeleri arasında ilk sırayı ise yüzde 21,1’lik oranla Japonya aldı.

Dış borç geri ödemeleri vadesinde ödemeyerek temerrüde düşen Arjantin, milli gelire oranla yüzde 4 büyüklüğündeki mali teşvik paketiyle Türkiye’nin üzerinde yer aldı. Komşu ülke Yunanistan da milli gelire oranla yüzde 7,25 büyüklüğündeki paketle, sıralamada Türkiye’nin üzerinde yer alan bir diğer ülke oldu. ABD yaptırımları nedeniyle ekonomisi ağır bir krizde olan İran’da da paketin büyüklüğü yüzde 14 oldu.

190 MİLYAR TL’LİK TEŞVİK PAKETİ

Çalışmadaki verilere göre, Türkiye’nin mali teşvik paketinin büyüklüğü, milli gelirin yüzde 3,78’i, yani 190 milyar TL (28,5) oldu.

Çalışmada kullanılan altı değişkenin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanan “Covid19 ekonomik teşvik endeksi” (CESI) kategorisinde ise Türkiye, 0 olan ortalama seviyenin altındaki -0,76 puanla 168 ülke arasında 127. sıraya yerleşti. CESI puanı en yüksek olan ülke 4,39 puanla Britanya oldu. İç savaşın sürdüğü Afganistan, -0,73 puanla Türkiye’nin üzerinde yer aldı.

“TÜRKİYE TEŞVİKLERDE GERİDE KALDI”

Sozcu.com.tr’ye konuşan Prof. Dr. Ceyhun Elgin, Türkiye’nin mali ve parasal teşvik adımlarının büyüklüğünün, kendisine benzer ülkelerin gerisinde kaldığına işaret etti.

Türkiye’nin salgının ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerine karşı daha fazla adım atması gerektiğini belirten Elgin, bütünlüklü bir politika programına ihtiyaç olduğunu vurguladı.

Mali ve parasal politika alanında manevra alanının geçmişte atılan adımlar nedeniyle sınırlı olduğuna işaret eden Elgin, başta kayıt dışı çalışanlar olmak üzere salgından ekonomik olarak en olumsuz etkilenen toplumsal kesimlere dönük doğrudan gelir desteğinin de artırılması gerektiğini, doğrudan gelir desteğinin dünyaya kıyasla düşük seviyede kaldığı belirtti.

Elgin, hükümetin teşvik paketinin büyüklüğünü açıklarken banka kredilerini de hesaba kattığını ancak kendi hesaplamalarında bu kalemin yer almadığını dile getirdi.

IMF TEŞVİK KALEMLERİNİ SIRALADI

IMF’nin salgına dair ekonomik politika adımlarını takip sayfasında Türkiye ile ilgili bölümde teşvik paketine ilişkin şu kalemler sıralandı:

“En düşük emekli maaşının artırılması, ihtiyaç sahibi ailelere doğrudan nakit desteği, şartlarının kolaylaştırılmasıyla artırılan kısa çalışma ödemeleri, salgından etkilenen sektörlere dönük düşürülen ve ertelenen vergiler, gelir vergisi beyannamelerinin verilme ve ödeme sürelerinin sürelerinin uzatılması, hanelerin belediyelere ödemelerinin esnetilmesi, üç aylık işten çıkarma yasağı ve ücretsiz izne çıkarılanlara İŞKUR üzerinden yapılan destek ödemeleri, 32 bin yeni sağlık personeli alımı ve performans ödemelerinin artırılması, sosyal yardım ve dayanışma vakıflarının ödemelerinin artırılması, çiftçilere desteğin artırılması ve Türk Hava Yolları’na verilen mali destek, Türkiye Varlık Fonu’na mali olarak zorda olan şirketlerden hisse alabilmesi için verilen yeni yetki ve yine Türkiye Varlık Fonu’nun üç kamu bankasına sermaye artırımı için aktardığı kaynak.”