Skandalda yeni detaylar: Rize çayı diye ne içiyoruz?

İran’dan getirilen 21 ton çayın kaza sonucu ortaya saçılması çayın başkenti Rize’yi karıştırdı. Çay Üreticileri Dayanışma Derneği Başkanı Mavi, “Çay üretiminde büyük sıkıntılar yaşanırken, kuru çay para etmezken neden çay getirildi?” diye sordu. CHP Rize İl Başkanı Deniz ise “TIR devrildi, gerçekler açığa çıktı” ifadesini kullandı.

RİZE’de üç gün önce devrilen TIR’dan ortalığa saçılan tonlarca çayın İran’dan getirilmesinin açığa çıkmasının yankıları sürerken, olaya dair yeni detaylar ortaya çıktı.

İran’dan yüklediği kuru çayla, Ağrı’nın Gürbulak Sınır Kapısı’ndan giriş yapan ‘Özyaşarlar’ isimli şirkete ait TIR, Rize’nin İkizdere ilçesi Sivrikaya mevkiinde kaza yaptı. Kazada şoför İ.K. olay yerinde hayatını kaybetti, oğlu S.K. ise yaralandı. Kaza sonucu İran’dan getirilen yaklaşık 21 ton kuru çay yola saçıldı. Olay yerine gelen uzmanların yaptığı incelemede de söz konusu çayların yöreye ait olmadığı tespit edildi. Daha sonra çayı ülkeye getirten firmanın Adana merkezli ‘HMK Tütün Mamulleri’ isimli şirket olduğu açığa çıktı. Şirket, Adana’da “tütün ürünlerinin toptan ticareti” sektöründe faaliyet gösteriyor.

HMK Tütün’ün çayı yine Adana merkezli ‘Beta Gıda’ için İran’dan yükleyip getirdiği iddia edilse de BirGün ulaştığı Beta Gıda’nın yetkilileri, iddiaları yalanladı. Beta Gıda’dan yapılan açıklamada, “Firmamızın hiçbir ilgisi yok, şaşkınız, hukuki süreci başlatacağız” denildi.

Ancak soru işaretleri hâlâ giderilmiş değil. Zira iddiaya göre İran’dan ülkeye getirilen çay, ‘Doğu Karadeniz’den toplanıyor’ algısıyla satışa sunuluyordu.

‘DÖRT DOLARDAN YERİNDEN ALINMIŞ’

Edindikleri bilgileri BirGün’e aktaran Rize Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Erdoğan, söz konusu çayın gümrüğe getirildiğini söyledi. Erdoğan, şunları dile getirdi:

“İlçeye girecek, ithal edilecek bütün ürünler Rize İhtisas Gümrüğü’ne gelir, burada gerekli analizleri yapılır. Uygun olan firma gelir, yüzde 145 vergisini öder ve ürünü teslim alıp gider. Uygun olmayan ürünler ise menşeine iade edilir. Böyle bir sistem yürüyor. Adana menşeli bir firmanın adına geldiğini Rize Tarım İl Müdürü ile gümrükteki arkadaşlardan öğrendik. Ulaştığımız son bilgiler, 4 dolar gibi bir fiyattan yerinden alınmış, yüzde 145 vergisini ödenmek şartıyla getirilmiş ve sahibine teslim edilecek. Firma Adana Vergi Dairesi’ne kayıtlı HMK Tütün Mamulleri Limited Şirketi… Kamyonda bulunan çay, OPA tipi ve kalın kıvrımlı. Hem gümrükteki arkadaşlar hem de tarım il müdürünün kendisi şu an malın başında. Gerekli numuneler alındı, diğer araçlara yüklenip gümrüğe getirildi.”

KONTROL MEKANİZMASI LAZIM

CHP Rize İl Başkanı Saltuk Deniz, “TIR devrildi, gerçekler açığa çıktı” dedi ve ekledi:

“İran çayının Rize’de ne işi var? Gümrük İhtisas Kurumu Rize’de olduğu için tüm çayların Rize’ye gelip, gitmesi gerekiyor. Böyle kaza olunca da Susurluk gibi gerçeklerin açığa çıktığını görüyoruz. Burada bir film var. Yetkilerin açıklamaları gördüğümüzde her açıklama yeni soruları beraberinde getiriyor. Çay satılamıyor derken, dışarıdan bu kadar çayın gelmesinin sebebi ne? Zaten denetim yok, paketlerinin üstünde bilişim yazmıyor. Getirilen çayları Türk çayı gibi sattıklarını öğreniyoruz, hem de düşük fiyattan… Bunun kontrol edilmesi lazım. Harman yapıp satılmasının bu şartlarda engellenmesi gibi mekanizma yok. Bunun olmadığını kazada gördük. Bu işin Adana boyutu var da, bu işi yapanların AKP’yle bağlantısı da gündemde.”

YASALARDA BOŞLUK VAR

Çay Üreticileri Dayanışma Derneği (ÇAYÜDAD) Başkanı Mustafa Mavi ise şunları dile getirdi:

“Çay üretiminde büyük sıkıntılar yaşanırken, kuru çay para etmezken neden çay getirildi? Pis kokular gelmeye başladı, çayın yıllardan beri girdiği, Türk çayı diye paketlere harmanlanarak konulduğunu duyuyoruz. Çay paketlerin üzerinde yazmadığı için de tüketici kandırılıyor. Ucuz çay diye alınıyor, Karadeniz’den toplandığı yazıyor oysa dışarıdan getirilip çaya konuyor. Aslında tüketici mağdur ediliyor, burada da mevzuatta boşluk var. Pakette içeriği yazma zorunlulukları yok. Bir araba faturalı getiriliyor, 5 araba belki kaçak yollarla geliyor. Neden yüzde 145 vergi ödeyerek çay getirilir? Çünkü muhasebesinde 20 ton çayım var, olası bir baskında ‘depomda 20 ton var, faturam da var’ diyebilmek için… Bunu defalarca söyledik. Üstelik edinilen bu çaylar Yedieminden başka kişiye satılıp piyasa sürülüyor. Bunu bir türlü aşamadık.”

***

İran’dan gelen çayın ticaretini kim yapıyor?

Avukat Remzi Kazmaz, Rize çayı diye içilen çayın önemli bir kısmının Rize çayı olmadığını öne sürdü: “Yaptığımız araştırmaya göre, yurtdışından getirilen ucuz ve kalitesiz çaylar, paketlenerek, yurtiçindeki büyük market zincirlerinde veriliyor. Bu market zincirleri her gün milyonlarca vatandaşın alışveriş yaptığı ucuz ürün satan market zincirleridir. İran çayı Rize’de kime gidiyordu? ÇAYKUR’un, özel sektörün çay satamıyoruz dediği bir dönemde İran çayının ticaretini kim yapıyor?”