Doğal gaz fiyatı 250 dolardan 150 dolara düştü ama faturalara yansımadı

KARAR gazetesi ekonomi yazarı İbrahim Kahveci, doğal gaz fiyatlarındaki düşüşün vatandaın faturasına neden yansımadığını ve devam edecek fiyat düşüşlerinin de önümüzdeki dönemde neden yansıtılmayacağını yazdı.

Kahveci'nin yazısı şöyle:

Türkiye doğalgaz ithalatını boru hatları üzerinden 25 yıllık kontratlara bağlı olarak gerçekleştiriyor.
Yılın ilk çeyreğinde boru hatları üzerinden yapılan ithalat fiyatı 250 dolar civarındaydı. Yılın 3. çeyreğinde ise bu fiyat 190 dolara geriledi. Ve nihayetinde yılın son çeyreğindeki fiyatın 125-140 dolar seviyesine düşmesi bekleniyor. (Beklenmiyor aslında, bu fiyat düşüşü kesin)

Fiyat neden yavaş düşüyor?

Boru hattı kontratlarında gaz fiyatı petrol ve türev ürünlerin fiyatının 3-9 ay arası gecikmeli endeksi ile hesaplanıyor. Mesela petrol fiyatı geçen yıl 70 dolar seviyesindeyken, bu yıl ortalaması 35 dolar civarında. Ama bu fiyat gerilemesi gaz fiyatına yılın son çeyreğinde yansıyacak.
Tabii ki fiyat artışları da aynı şekilde gecikmeli oluyor. Petrol fiyatı 50 dolara yaklaşınca gaz fiyatı da 2021 yılı yaz aylarında biraz artış gösterecek.

Yılın ilk çeyreğinde 250 dolar * 5,80 kur üzerinde doğalgazın TL fiyatı 1450 lira ediyor. Şimdi yılın son çeyreğinde fiyat 130 dolar olsa bile kur 7,40 olduğunda TL fiyatı 960 lira oluyor. Gaz fiyatı 150 dolar olsa bile kur üzerinden hesaplandığında TL fiyatı 1110 liraya düşüyor.

Ya da şöyle hesaplayalım: Petrol 2019 yılında 65 dolar ortalamadan işlem görse, bu yıl ise 45 dolar seviyesinde kalsa yine de doğalgazda TL’deki değer kaybına rağmen yüzde 10 indirim marjı oluşuyor.

***

Nereden bakarsanız bakın doğalgaz ithalatında yurtdışı fiyat değişimleri bize en az yüzde 10 indirim gösteriyor. Bu en az rakam...

Pandemi ile petrol fiyatının 70 dolardan 15 dolara kadar düştüğünü unutmayın. Bunlar gaz fiyatlarına da yansıyacak.

Avrupa’da gaz fiyatlarının spot piyasada 170 dolardan 60 dolara geldiğini iki gün önce yazmıştım. Biz boru hattı üzerinden gecikmeli ve daha sınırlı bir indirim görmeye başladık ve asıl düşüşü son çeyrekte göreceğiz.

Peki ekonomi yönetimi gaz ithalatında düşen fiyatları Türk Halkına yansıtacak mı?

Ben tahminimi söyleyeyim: Kesinlikle HAYIR

Hükümet nasılsa Milletin alıştığı politikayı uygulayacak ve “bize daha sıkı sarılırsanız sonraki yıllarda uygularız” diyecek. Dünyada düşen gaz fiyatlarını yurt içinde ‘bize oy verirseniz indiririz’ politikasına çevirecek.

***

BOTAŞ’ın bilançosu üzerinden önceki dönemin yanlış politikasını anlattığımda BOTAŞ’ın bilançosunu yayından kaldırdılar. Hatırlayın o dönemi; Millete pahalı gaz satışı nedeniyle BOTAŞ Türkiye’de en çok kar yapan şirket olmuştu.

Bu yılın son çeyreğinde eğer kurar daha sert artmaz ise, doğalgazda en az yüzde 10 olmak üzere yüzde 30’a kadar bir indirim marjı var. Ama yeniden söyleyeyim bu indirimi yapmayacaklar.

İndirim olmayacağına bir kanıt daha vereyim.

Özellikle bu yıl biz ithalatta boru hattı yerine sıvılaştırılmış gaz (LNG) alıyoruz. Rusya, İran ve Azerbaycan ile aramızda boru hatları boş duruyor ama ABD’den bile LNG alıyoruz.

Bu tercih aslında çok doğru bir tercih.

EPDK mayıs ayı verisine göre boru hattı gaz ithalatı 2.208 sm3 den 1.222 sm3 e geriledi Özellikle İran’dan ithalat sıfırlandı. Buna karşılık LNG ithalatı 473 sm3’den 1.446 sm3 e çıktı (Milyon sm3).

Boru hattı gaz fiyatı 190 dolar ama şu sıralar LNG fiyatları Avrupa spot gaz fiyatın çok yakın. Hatta LNG tanker taşıma ve kullanılabilir hale getirme toplam maliyetin 90 doların altında kaldığı biliniyor.

Olayı şu şekilde izah edeyim: Geçen yıl 250 dolar ödediğimiz gaza bu yıl 190 dolar boru hattından ve 90 dolar da LNG hattından ödeyerek gaz maliyetini çoktan 150 doların altına indirdik bile.

Ama bu indirimi maalesef vatandaşa 1 kuruş bile yansıtmadık.

İşte o nedenle diyorum; doğalgazı bedava verseler de biz Millete indirim yapmıyoruz.

O nedenle seçimlerde oy tercihi ile yönetime sahip çıkılırsa indirim gelir denilecek. Aksi halde boş vaatlerle avunmaya ve kışın da üşümeye devam ederiz.

Kimse boşuna sevinç haberlerinin cebe yansımasını beklemesin. O iş başka... Siz ülkenizin rezerv bulması ile sevinmeye devam edin ama kışın da üşümeye alışın.

Sevinmek sizi ısındırır, çorbanızı kaynatır ve musluğunuzdan da sıcak suyunuzu akıtır. Sevinmeyi bilemezseniz zaten o duygu haliniz faturada size zam olarak gelmeye devam eder.

Doğalgazda indirim olmayacağının bir başka kanıtını da aslında Berat Albayrak açıkladı: BOTAŞ ve TPAO halka arz edilecek. Bu ne demek?

Bunun anlamı şu: BOTAŞ ve TPAO kamusal iş, yani maliyetine satış yapmayacak. Özel sektör gibi kar edecekler ve bu kamusal şirketleri Millete satıp yeniden Milletin parasını alacaklar.

Dedim ya; ülkeyi özel sektör zihniyetiyle yönetince aklımız fikrimiz kar etmek, para kazanmak oluyor. Millete kazandırmak ise aklımıza gelmiyor. O nedenle boşuna beklemeyin: İndirim fikri olsa zaten pandemide düşen dünya fiyatlarını Millete yansıtırlardı.

Siz en iyisi zam yapılmaması için şükredin.