Berat Albayrak'ın manipülasyon oyunu: 'Özellikle seçilmiş tablolar'

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak sık sık ekonomiye ilişkin olumlu verileri kamuoyuyla paylaşıyor, olumsuzları ise görmezden geliyor.

Ancak paylaştığı verilerdeki pembe tablo genellikle, ekonomi uzmanı olmayan geniş halk kesimlerinin algısını manipüle etmek için özenle seçilmiş görünüyor.

Albayrak son olarak ekonomik güven endeksinin değerinin 82,2’den 85,9’a yükselmesini sosyal medya hesabından duyurdu ve duyurusunu “durmak yok yola devam” sloganıyla bitirdi.

Geniş halk kesimleri güven endeksinin 85,9 çıkmasını, halkın yüzde 85,9’unun ekonomiye güvendiği şeklinde yorumladı. Ancak endeksin 0 ile 200 arasında değer aldığını bilmeyen milyonlar 85,9’luk güven endeksinin aslında 100’ün altında kaldığı için olumsuz bir durum olduğunu fark edemedi.

Benzer oyunlar enflasyon ve büyüme verilerinde de yaşanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yarın 2020 yılının ikinci çeyreğine ilişkin büyüme verilerini yayımlayacak. Buna göre 2020’nin mart, nisan ve mayıs aylarında tüm ülkenin elde ettiği gelirin geçen yılın aynı dönemine göre ne kadar değiştiği ölçülecek.

Geçen yılın aynı döneminde yüzde 1,5’lik küçülme olduğu düşünülürse, “baz etkisi” nedeniyle küçülme dünyanın diğer ülkeleri kadar sert olmayacak. Fakat Albayrak muhtemelen “baz etkisi”ni görmezden gelen bir açıklamayla salgına rağmen iyi durumda olunduğunu hatta dünyanın geri kalanına kıyasla Türkiye’nin “pozitif ayrıştığını” anlatacak. Peki nedir bu baz etkisi ve hangi durumlarda AKP’ye can suyu oldu?

BAZ ETKİSİYLE BÜYÜME

Tüm yerleşik nüfusun belirli bir dönemde ürettiği mal ve hizmetlerin toplam değerine Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) deniyor. Dolayısıyla üretim ve tüketim arttıkça GSYH de artıyor. GSYH’deki dönemlik artış ise “ekonomik büyüme” olarak tanımlanıyor. Genellikle yıllık olarak hesaplanan ekonomik büyüme bir ülkede elde edilen gelirin önceki yıla göre ne kadar arttığını tanımlamak için kullanılıyor.

Büyüme genellikle önceki yıla göre hesaplanıyor. Ancak bir önceki yılda küçülme yaşanmışsa bu durumda güncel dönemin büyüme oranı büyükmüş gibi görünebiliyor. Bir örnekle açıklamak gerekirse baz etkisi tablodaki gibi çalışıyor;

Tablodan da görüldüğü gibi 2018’de ve 2020’de aynı ekonomik büyüklükteki A ve B ülkesinin 2020’deki büyüme oranları farklı. Bir önceki yıl zaten küçülen bir ekonomiye sahip A ülkesi, güncel durumda B ile aynı geliri elde etse dahi B’den daha iyi bir büyüme performansı göstermiş gibi görünüyor. Bu sadece bir görüntü, hiç bir uzman bu durumun altında yatan baz etkisini görmezden gelerek analize girişmiyor. Çünkü sadece bir ‘sayısal yanılma’ sebebiyle B ülkesi 2020’de yüzde 2,4 küçülürken A ülkesi yüzde 2,6 büyümüş gibi görünüyor.

A ÜLKESİ TÜRKİYE

Geçen yılın ilk çeyreğinde tüm dünya büyürken Türkiye ekonomisi yüzde 2,3 küçüldü. Böylece baz etkisi nedeniyle 2020’nin ilk çeyreğinde ise ekonomide yüzde 4,5’lik büyüme görüldü. Salgının ilk çeyrekte Türkiye’de görünmemesinin de etkisiyle ilk çeyrek büyüme oranı Dünya’nın geri kalanından büyükmüş gibi göründü. Ancak Hazine ve Maliye Bakanı oldukça iddialı bir yorumla Türkiye’nin dünyadan pozitif ayrıştığını iddia etti. Peki 2019’da Türkiye ekonomisi tüm dünya gibi büyüseydi 2020 ilk çeyrek büyüme oranı ne olacaktı?

■ YAŞANAN DURUM: 2019’da yüzde 2,3 küçülme olunca 2020’de büyüme yüzde 4,5 çıktı

■ ÖRNEK 1: 2019’daki büyüme sıfır olsaydı 2020’de büyüme yüzde 2,1 olacaktı.

■ ÖRNEK 2: 2019’daki büyüme yüzde 5 olsaydı 2020’de yüzde 2,8’lik küçülme olacaktı.

Özetle 2019’un ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisi küçülmeyip ortalama hızında büyüseydi, 2020’nin ilk çeyreğinde aynı performansı gösterse dahi küçülmüş görünecekti. Albayrak ise bu sayısal değişimi görmezden gelerek ülkelerin 2020 büyüme oranlarını alt alta yazıp Türkiye’nin dünyadan pozitif ayrıştığını iddia edebildi.

Yarın ikinci çeyreğe ilişkin büyüme verileri yayımlanacak. 2019’un ikinci çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 1,5 küçüldüğü hesaba katılırsa baz etkisi sayesinde küçülme dünyadan daha düşükmüş gibi görünecek. Albayrak ise muhtemelen yine ülke ekonomisinin pozitif ayrıştığını iddia edecek.