Enflasyonu sabitlediler! Vatandaşın alım gücü kalmadı

Enflasyon çift hanelerde gezmeye devam ediyor. Çarşı pazarda fiyatlar her gün artarken eylülde yıllık enflasyon yüzde 11,75 olarak açıklandı. Ekonomist Oğuz Demir, yurttaşın alım gücünün kalmadığını vurguladı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) eylül ayına ilişkin enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre eylülde tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık bazda yüzde 0,97, yıllık bazda ise yüzde 11,75 artış gösterdi.

Geçen yılın ekim ayında baz etkisi nedeniyle tek haneye inen enflasyon son 11 aydır çift hanelerde gerçekleşiyor. İthalata dayalı ürünlerin fiyatındaki artış ise dikkat çekti.

Yurttaş ekonomik krizin etkileriyle baş ederken çarşı pazarda fiyatlar artıyor. TÜİK’in açıkladığı rakamlar ise yurttaş tarafından inandırıcı bulunmuyor.

Öte yandan TÜFE’de yıllık bazda en çok zamlanan harcama kalemi yüzde 15,09 ile sağlık hizmetleri oldu. Ardından yüzde 14,95 ile gıda ve alkolsüz içeceklerdeki fiyat artışı izledi. Bu dönemde ulaştırmada yüzde 12,95, ev eşyasında yüzde 11,34 artış gerçekleşti.

Geçen yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu ana harcama grupları sırasıyla yüzde 0,68 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 6,74 ile haberleşme, yüzde 6,91 ile giyim ve ayakkabı, yüzde 7,55 ile eğitim oldu.

Geçen ay endekste kapsanan 418 maddeden, 62'sinin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 42'sinin ortalama fiyatında değişim olmadı, 314 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti. Fiyatı en çok artan ürün ise yüzde 18,65 ile patlıcan oldu. Patlıcanı sivri biber ve muz takip etti.

Döviz kurundaki artış üretici maliyetlerini arttırdı. TÜİK verilerine göre yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) eylül ayında bir önceki aya göre yüzde 2,65, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 13,44, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 14,33 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 7,71 artış gösterdi. Üretici fiyatlarındaki bu artışın önümüzdeki aylarda tüketici enflasyonunu etkilemesi bekleniyor.

Alım gücü kalmadı

Enflasyon rakamlarını BirGün’e değerlendiren ekonomist Oğuz Demir, dolar kurundaki artışın enflasyona yansımasının sarktığına dikkat çekti. Demir, “Üretici fiyat endeksi, tarım, hizmet endeklerinde hemen hemen hepsi yılbaşına göre enflasyonun üstünde. Üreticinin maliyetleri şişiyor ama bunu fiyatlara yansıtamıyor. Çünkü insanların alım gücü kalmadı” ifadelerini kullandı.

Talep tarafında yaşanan daralmadan bahseden Demir’in değerlendirmeleri şu şekilde:

TÜİK’in yaptığı bu saha araştırmasının bu şartlarda nasıl devam ettiği ve nasıl sonuçlar verdiği hâlâ tartışmalı. Enflasyonun aylık olarak yüzde 2’ye çıkması gerekiyordu ama eylül ayında talepte sert bir durma hali var. Bu da üretici üzerindeki maliyet yükünü fiyatlara yansıtamadığı anlamına geliyor. Elektrik zammı var ve yakında gündeme gelecek olan bir doğalgaz zammı da var. Bu nedenle önümüzdeki dönemde sert artışlar yaşanacak.

İthal girdili malların fiyatı arttı

Koronavirüs salgını nedeniyle tedarikte yaşanan sıkıntı, artan vergi oranları ve döviz kurunda meydana gelen artış nedeniyle ithalata dayalı ürünlerin fiyatları arttı. TÜİK verilerine göre son bir yılda bilgisayar fiyatları yüzde 74,3 oranında arttı. Telefon fiyatlarında ise yüzde 65,85’lik artış meydana geldi. Öte yandan salgın döneminde dezenfektan olarak kullanılan kolonya da son bir yılda yüzde 72,60 oranında zamlandı.

Kira zammı belli oldu

Enflasyon rakamlarının açıklanmasıyla kiralara yapılacak zam oranı da belli oldu. Önceden Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) baz alınarak yapılan kira artış hesaplamaları, 2018 yılından beri 12 aylık Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ortalamaları üzerinden hesaplanıyor.

TÜİK verilerine göre, eylülde TÜFE yıllık yüzde 11,75, aylık yüzde 0,97 arttı. Eylül ayında 12 aylık TÜFE ise yüzde 11,47 oldu. Buna göre, ekim ayında kiralara TÜFE üzerinden yapılacak tavan artış oranı yüzde 11,47 oldu. Buna göre 2 bin lira olan kira, 229 liralık bir zamla 2 bin 229 liraya çıkacak.