Esnafın geldiği nokta: 'Kombiyi kıstık, kazakla oturuyoruz'

Can Can Cafe, Türkiye’deki 1 milyon 725 bin, Çanakkale’deki 20 bin 584 işyerinden yalnızca biri. Pandemi tedbirleri kapsamında 4 aydır kapalı durumdalar.

Bir aile işletmesi olan Can Can Cafe’nin bir çok işyerine göre avantajları var. Öncelikle personel çalıştırmıyorlar. Dükkanın sahibi Mustafa Topalsoy, eşi ve oğluyla beraber işletiyor kafeyi. Bir diğer avantajları ise dükkânlarının kendilerine ait olması. Bu sayede kira da vermiyorlar.

Ancak aylardır ceplerine bir kuruş gelir girmediği gibi işletmelerinin cari giderleri aynen devam ediyor. En büyük sıkıntıları faturalar.

Birgün'den Ozan Gündoğdu, kafenin sahibi olan Mustafa Bey’in oğlu Can Topalsoy’dan gündelik hayatlarının pandemiden nasıl etkilendiğini, nasıl tasarruf ettiklerini dinledi.

600 TL BORÇ BULUP FATURALARIMI ÖDEDİM

Bu dönemde hangi esnafa sorulsa en büyük sorunun faturalar olduğu ortaya çıkıyor. Can Bey’e bu sorunu nasıl hallettiğini sorduğumuzda “Gecikmiş elektrik faturalarımız vardı, onun için bir arkadaşımdan 600 TL borç aldık” cevabını verdi.

Borç bu durumda olan esnafın hem yükü hem de umudu. Zira borç yükü altında ezilmekle beraber onları bu yükten kurtaran bir diğer şey yine bir başka borç. “Bankalardan son süreçte yeni bir kredi talebiniz oldu mu” sorusuna “4 aydır bir gelirimiz yok, bankalar da yeni kredi vermiyor o yüzden” cevabını veren Can Bey, “Zaten pandeminin ilk günlerinde Esnaf Kefalet Desteği kapsamında kredi çektik. Bir de onu ödemeye çalışıyoruz. Ben 3 ay ertelemeli almıştım, işte şimdi 3’üncü taksitini ödeyeceğim” dedi.

GIDA İLE FATURALARDAN KISMAK ZORUNDA KALIYORLAR

Can Topalsoy’un anlattıkları geliri sıfıra yaklaşan, bir biçimde bulup buluşturarak işletme giderlerini finanse etmeye çalışan yüz binlerce esnafın hikâyesiydi. Ancak ya işletme dışındaki gündelik hayat. Sıfır gelirle ev içi harcamalarda neler kısılıyor?

“Boğazdan kısmadan dönmüyor. Gıda fiyatlarının halini görüyorsunuz, aynı miktarda yiyoruz belki ama etse tavuk, tavuksa ıspanak yiyoruz, yani aç mıyız derseniz, şimdilik aç uyumadık, midemize bir şeyler girebildi.”
Ev içi harcamalar içinde gıdanın yanında en çok kısılan bir diğer harcama ısınma. “Kazakla oturuyoruz” diyor Can Bey, “Kombiyi kısmak zorundayız.”

PANDEMİDEN SONRA YÜZDE 30 DÜKKÂNINI AÇAMAZ

Can Bey’in gıda ve fatura masraflarına ilişkin verdiği bu cevap ülke ortalamasını da yansıtıyor. TBMM’de CHP’li Engin Altay ile AKP’li Şahin Tin arasında geçen dialog böylece gerçek zemine oturuyor. Geniş halk kesimleri aç yatmıyor, midesine sokacak bir şeyler henüz bulabiliyor. Ancak devamı için endişeli Can Bey, zira sıfır gelirle devam eden masrafları omuzlamak giderek zorlaşıyor. “Marttan nisandan önce bizim dükkanın açılmasına izin vereceklerini zannetmiyorum, bu nedenle geleceğe ilişkin kaygılıyız” diyor ve ekliyor, “Bu pandemi sürecinde tedbir diye dükkanını kapatmak zorunda olan esnafın yüzde 30’u bu salgın bittikten sonra dükkânını açamayacak bana göre.”

Son günlerde esnaf destek paketi açıklandı ancak kimlere verileceğine ilişkin dedikodular dönüyor. Verilecek para sadece 1000 TL olsa da, zor durumda olan esnaf konuyu sorup soruşturuyor. Can Topalsoy’un duyduğuna göre basit usuldeki esnaflara verilecek olan destek bu haliyle Can Can Cafe’ye çıkmayacak. Çünkü gerçek kişi işletmesi olmakla beraber basit usulde vergilendirilmiyorlar.

Bu tip bir tablo sadece gıda masraflarını değil, sosyal hayatı da etkiliyor. Can Bey’in 4 Ocak’ta yeğeninin doğum günü olduğunu, ancak bilgisayarının bozuk olduğunu öğrendik. Doğum günü hediyesi olarak bilgisayarını yaptıracağına ilişkin yeğenine söz veren Can Bey, “1 haftadır yalan söylüyorum, bir yerden bulup buluşturup bilgisayarı yaptırmak zorundayım, söz verdim sonuçta ama henüz bulamadık. Bilgisayarcıyla konuştum, istediği para da çok değil, 200 TL” diyor. Sıfır gelirin anlamı bu, ilave her kuruş masraf büyük bir yük, mevcut giderleri tasarrufsuz idare etmek ise imkansız.

ASIL ÇALIŞANLARLA KONUŞUN, ONLAR ÇOK DAHA KÖTÜ

Bu arada Can Bey ve ailesi pandemide iyi durumda olanlardan sayılabilir. Zira hiç değilse bir dükkânları, geçmişten gelen az da olsa bir birikimleri var. Peki ya yevmiyeli çalışanlar? “Açıkçası en çok da onların durumu kötü, biz ne de olsa mal sahibiyiz, ancak lokantalarda, kafelerde çalışan personel yevmiyeli çalışır, asıl onlarla konuşun” diyen yine Can Bey oluyor.

İŞLETMELER KAPANIYOR, ESNAF AÇLIKLA SINANIYOR

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), kasım ayına ilişkin kurulan ve kapanan işletme sayısını açıkladı. Buna göre kurulan şirket sayısı, ocak-kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21,75 artarak 92 bin 841, kapanan şirket sayısı ise yüzde 11 artışla 12 bin 206 oldu. Yılın 11 ayında kapanan gerçek kişi ticaret işletmesi sayısı ise 19 bin 665’e yükseldi. Geçen yılın aynı döneminde bu rakam 17 bin 191’di. TOBB’un Ticaret Sicil Gazetesi üzerinden derlediği bilgilere göre bu yılının ilk onbir ayında 2019 yılının aynı dönemine göre kapanan şirket sayısında yüzde 11, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı ise yüzde 14,39 oranında arttı.

Öte yandan kapanan gerçek kişi ticari işletmelerinin 551’i toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 208’i inşaat, 156’sı imalat sektöründe oldu.

Kapanan gerçek kişi işletmeleri yıllara göre dağılımı şöyle;

►2016: 17 bin 439
►2017: 16 bin 301
►2018: 17 bin 202
►2019: 17 bin 191
►2020: 19 bin 665

Kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı önceki yıların ocak-kasım döneminde 17 bin civarında olurken bu yıl aynı dönemde yaklaşık olarak 2 bin 500 artmış durumda. Bu rakamlar yalnızca resmi verilere yansıyanlar.