Çözüm arayışı sürüyor: İşte EYT'de en güçlü formül

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sigortalı olduktan sonra ‘oyunun kuralı değiştiği’ için iş hayatına başladığında vaat edilenden daha geç emekli olacak geniş bir kitle. Her siyasi görüşten, meslekten 'üyesi' var. 8 Eylül 1999’daki düzenlemeyle emeklilikleri ertelendi.

Düzenleme yapıldığında iktidarda olmayan AKP’nin yönetiminde de geri adım atılmadı. Aksine 31 Mayıs 2006’da çıkarılan 5510 sayılı kanunla nihai emeklilik yaşı 65’e kadar çıkarıldı. Muhalefetin mağduriyetlerin giderilmesine ilişkin teklifleri reddedildi. Gerekçe olarak, 'oluşacak mali yük' gösterildi.

Ekonomik krizin etkisiyle seçmen desteğini önemli ölçüde kaybeden iktidar, son dönemde EYT sorununu yeniden gündeme aldı.

Peki EYT çalışmasında hangi seçenekler masada? En çok üzerinde durulan formül hangisi?

Vergi Uzmanı Muhammet Bayram, Milliyet gazetesine şu açıklamaları yaptı:

‘1 MİLYON EYT’LİNİN MALİYETİ 42 MİLYAR TL’

"47-50 yaş bandına takılan emeklilerin emekli edildiği düşünülürse 1 milyon kişi var. En düşük emekli maaşından emekli olurlarsa 1 milyon kişinin yıllık maliyeti 42 milyar TL’dir. Tabi ki devletin burada SGK sistemini finanse etmesi gerekiyor. Burada bir oran söz konusu. 1 çalışanın 2 emekliye bakması gerekiyor. Bizim oranımız 1.87’ye geriledi. Sigorta sisteminin maliyetleri ön plana çıkıyor. O yüzden 3 ana model var.

Kısmi emeklilik, sürenin tamamlanması ve primin tamamlanması modelleri. Kısmi emeklilikte 7 bin prim gün sayısı değil de 3 bin 600 prim gün sayısını tamamlayanlar. Sürenin tamamlanmasında 20-25 yıl sigortalılık süresi var. Sürenin tamamlanması için borçlanma yapılabilir ancak bu riskli bir sistemdir. Sürekli ülkemizde daha öncelerde dövizle borçlanma, süper emeklilik yapıldı. Bu süper emekliliğin Hazine’ye çok olumsuz etkileri oldu.

ALMANYA VE FİNLANDİYA MODELİ HAKKINDA

Primin tamamlanması modelinde ise prim gününü tamamlamayanların borçlanarak bunu tamamlaması söz konusudur. Diğer formüllere bakarsak özellikle ortaya çıkan Almanya ve Finlandiya modeli var. Almanya modelinde kişinin emekliliğine kaç yıl kaldıysa her sene kesintisi söz konusudur.

Finlandiya modeli var yine aynı şekilde kesinti olsun ancak kişi şartları tamamladığında kesinti ortadan kalksın.

‘SİGORTA PRİM KESİNTİLERİ DAHA AZ YAPILABİLİR’

Öneri olarak şu yapılabilir. Şu anda EYT’li olup da çalışmaya devam edenler mevcut. 3500 emekli maaşlarıyla bu enflasyonist ortamda geçinmek zor. Açlık sınırı 6 bin lira, yoksulluk sınırı 20 bin liraya çıktı. Yaşını bekleyip hala çalışanlar için emeklilik yapılır, çalışmaya devam edenler için sigorta prim kesintileri daha az yapılabilir.

Ya da emekli olacaklar için de seni bugün emekli etmiyorum 5 yıl sonra emekli yapacağım ama daha sonra emekli yaptığımda emeklilik bağlama oranını yüksek tutacağım ve bu sayede emekli maaşın yüksek olacak denilebilir.

- EYT düzenlemesinde kadınlarda 50, erkeklerde ise 52 yaşın değerlendirildiği belirtiliyor. Bu mümkün mü?

Avrupa’da şu anda 65 yaşında emeklilik söz konusu. Ortalama ömür süresi artıyor. Bu değerlendirilince erken yaşta emeklilik iş gücü piyasası için de olumsuzluktur. Erken yaşta emekli olan kişiler çalışmaya devam ediyor. Bu dolayısıyla yaşın erkene çekilmesi gibi durum EYT’liler için söz konusu değildir. EYT’linin sorunu yaş şartının ortadan kaldırılmasıdır. Bunun güçlü bir formül olduğunu düşünmüyorum.

- 5000 prim gününün tamamlanması formülü de masada. Bir başka formülde ise 5000 ile 5975 gün prim şartı bulunuyor. Nasıl değerlendirirsiniz?

Şu anda EYT’lilerde emeklilik olacaksa eğer şu anki şartları karşılanması beklenecek. Kanunen 7 bin prim gün sayısı var. EYT mağduru olan vatandaşların 7 bin prim gün sayısını doldurması gerekiyor. Onu da nasıl öğrenecekler?

SGK’nın sitesi var buraya kendi bilgilerini doldurup ne zaman emekli olabileceklerini görebilirler ayrıca e-Devlet sistemi üzerinde hizmet sürelerini öğrenebilirler eğer EYT mağduru vatandaşların bir eksik prim gün sayısı varsa eski çalıştıkları iş yerlerine gidip her çalıştığı iş yerlerinde çalışanların özlük dosyası bulunur bu dosyalara ulaşıp SGK sistemine dahil edilmelidir ki EYT bugün çıktığında bugünkü şartlar geçerli olduğu için mağdur olunmasın.

Kadınlarda doğum borçlanması mevcut, süt izni mevcut bunları prim gününden saydırabilirler. Erkeklerde askerlik borçlarını saydırabilirler ve bu sayede emekliliğe hazır hale gelebilirler.

Ben prim gününün aşağı çekilebileceğini düşünmüyorum. Prim gününün tamamlanma usulü bulunur, kişi borçlanarak tamamlar. Burada çalışma barışının bozulması söz konusudur.

- Primi çok olanların da yaş şartı aranmadan emekli edilmesi üzerinde duruluyor. Bu mümkün mü?

Evet bu en güçlü formüldür. Zaten burada önemli olan primin tamamlanmasıdır. Çünkü 1 çalışanın 2 emekliye bakma oranı var. Burada EYT’de maliyet önemli olduğu için Hazine’ye gelirin sokulması gerekiyor. Prim gün sayısının tamamlanması gerekiyor. Prim günü tamamlanarak yaş şartı aranmayabilir."