Avrupa’yı besliyordu: Ambarlar ithalle doldu

OLCAY BÜYÜKTAŞ - CUMHURİYET / Neredeyse her gün yeni bir tarım ürününün daha ithal edildiği haberleri sıradan hale geldi. Ne yazık ki, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’yı besleyecek kadar buğdayı olan ülkenin tahıl ambarları fare girmişcesine ya boş ya da dünyanın dört bir yanından gelen hububatla doluyor. Türkiye, 2000’li yılların başında bile tarımda hâlâ kendine yeten birkaç ülkeden biri iken yalnız 15 yılda en önemli kalemlerde bile ithalat yapar hale geldi. Yerli üretim de ithal girdiler nedeniyle ucuzlayamıyor.

Çok ekmek tüketmekle ünlü ülkede özellikle bu yıl buğday ithalatının gittikçe artması tarımda olduğu kadar gıdaya erişimde de ileride yaşanacak sorunlara işarete ediyor.

Odaklandığımız tarım istatistikleri ve görüşüne başvurduğumuz uzmanların verdiği bilgiye göre durum hiç parlak değil.

Kriz seneye

Bu yıl yalnız Türkiye’de değil dünyada da buğday üretimi düştü. Düşüşün en büyük nedeni kuraklık. Buğdaydaki küresel düşüş 42 milyon ton. Dünya buğday üretimi 758 milyon tondan 716 milyon tona geriledi. Stoklar devreye girdi. Böylece de fiyatlarda hızlı bir artış gündeme geldi. Bu da ithalatın bedelinin ağırlaşacağı anlamına geliyor.

Mazot yüzde 400 arttı

Ancak Türkiye, tarihinde görülmemiş oranda bir üretim düşüklüğüne imza attıyor. Çünkü 2002’den bu yana buğdayın dövize bağlı girdilerinden mazotta yüzde 404, ürede yüzde 510, besi yeminde yüzde 539’luk artış gündeme geldi. Su fiyatları bile sürekli yükselirken ürün fiyatında göstermelik artışlar yaşandı. Zarar eden çiftçiler, birer birer buğday ekiminden vazgeçmeye başladı.
Çiftçi, son 10 yılda 27 milyon dekar tarım arazisini ekmekten vazgeçti. 500 bin hektarlık bir alanda buğday ekimi yapılmıyor. Oysa ekim alanlarının tamamında üretim yapılsa, buğday sorunu diye bir şey olmayacak.

Bu arada dünya tahıl üretminin dörtte üçü gelişmiş ülkeler tarafından üretilirken, en çok tüketenler az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler. Türkiye buğdayın ana vatanı ve en çok tahıl üreten ülkeler arasında 12. sırada. Makarnalık buğdayın yüzde 8’ini Türkiye üretiyor.

13.4 milyar dolar

Türkiye’nin 2002’den bu yana yılda ortalama 4 milyon 100 bin ton buğday ithal etti. AKP hükümetleri döneminde yani 2003-2018 Ocak-Haziran döneminde toplam 49 milyon 401 bin ton buğday ithal etti, toplam 13 milyar 444 milyon dolar ödeme yapıldı.

Buğdayda tehlike büyüyor, arsalar ranta açılıyor

Çiftçi Sen Genel Başkanı Abdullah Aysu’ya göre, buğdayda üretim alanlarının daha da daralacağı öngörülüyor.

-Buğday alanı 10 yılda 9.3 milyon hektardan 7.5 milyon hektara geriledi. Akdeniz Bölgesi’nde yüzde 10, Güneydoğu Anadolu Bölgesi yüzde 15 ve Ege Bölgesi’nde yüzde 10 daha azalacak.

-Çünkü kıyı bölgelerinde mısıra ve pamuğa verilen destek artıyor. Bir de kıyı bölgeleri ranta açılarak turizm, maden ve enerji şirketlerine yer açıldı.

-Küresel iklim değişikliği de üretimi zorlamaya başladı.

Tarım istihdamı da düştü

CHP Milletvekili Orhan Sarıbal tarımdaki istihdam yapısına dikkat çekti:

-AKP’nin gelişinden bu yana Türkiye’nin nüfusu 17 milyon arttı. Buna karşılık tarımdaki istihdam oranı yüzde 35’ten yüzde 19’a düştü.

-2002’de toplam çalışan nüfus 21 milyon 354 kişi iken, tarımda çalışan kişi sayısı 7 milyon 458 kişiydi.

-2017 sonu itibarıyla nüfus 80.8 milyon, toplam çalışan sayısı 28 milyon 189 bin kişi, tarımda çalışan kişi sayısı 5 milyon 464 bin kişi, tarımın toplam istihdamdaki payı ise yüzde 19.3.

İthalat artık cesaret ister

Sorunu kolay yoldan ithalatla çözmeye çalışan hükümete, Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar’dan uyarı var. Döviz kurlarının geldiği noktada tarımda ithalat yapmanın “artık cesaret isteyeceğine” dikkat çeken Bayraktar, tarım, hayvancılık ve balıkçılıkta, 2017’de yapılan 9 milyar 50.5 milyon dolarlık ithalatın TL karşılığının 32 milyar 984.6 milyon lira olduğunu, bu ithalatın 17 Ağustos 2018 kuruyla 54 milyar 350.1 milyon lirayı bulduğunu söyledi.

Ekili alan hızla azalıyor

Ziraat Mühendisleri Odası’nın 2018 yılı Buğday Raporu’na göre Türkiye’de 2000 yılında 9.2 milyon hektar alanda buğday ekimi yapılırken, 2017 yılında bu rakam 7.7 milyon hektara indi.

-2010’da köy nüfusu yüzde 23.7 iken, 2017’de yüzde 7.5 oldu.

-TÜİK verilerine göre Türkiye 2016’da 20.6 milyon ton, 2017’de de 21.5 milyon ton buğday üretti. Aynı yıllarda sırası ile 4.22 milyon ton ve 4.99 milyon ton buğday ithal etti. 2018’in ilk yarısında 2.9 milyon ton buğday ithalatı yapıldı.