22 Mart'tan sonra ekonomide neler yaşandı?

Seçim öncesinde atılan olağanüstü adımlara rağmen dün dolar/TL kuru 5.32 seviyelerinden 5.62’ye, Avro/TL kuru 6.09 seviyelerinden 6.41’e sert yükseldi.

Merkez Bankası (TCMB) döviz rezervlerindeki hızlı erime ve ABD ile ilişkilerdeki gerilimin tetiklemesiyle geçen hafta 5.84’e kadar yükselen kur, Londra’daki takas piyasasında yabancı yatırımcılara TL sunulmaması uygulamasının da katkısıyla geçici olarak frenlenmişti.

TCMB’nin 1.5 puanlık örtülü faiz artışı ve döviz rezervlerini artırmaya dönük adımlarının yanısıra Londra’da yabancılara TL sunulmaması uygulaması dün de sürdü ancak kurdaki artış önlenemedi.

Cumhuriyet'ten Emre Deveci'nin haberine göre, Ankara’nın bankalara talimatıyla başladığı aktarılan uygulamanın sona erdiği yönündeki iddialar, Reuters’a konuşan üst düzey bankacılar tarafından yalanlandı. Swap piyasasında gecelik vadede TL faizi geçen hafta yüzde 24 seviyesindeyken önceki gün yüzde 1300’ü aştıktan sonra tekrar yüzde 25’e kadar geriledi. Uzmanlar, bunun Türk bankalarının tekrar likidite sunmasından değil, Londra’da kapana kısılan yabancıların açık pozisyonlarını kapatmak için TL ihtiyacını Türk hisse ve tahvillerini satarak karşılamalarından kaynaklandığı değerlendirmesinde bulundu. Swap faizlerindeki düşmenin bir diğer nedeninin de yabancıların vadesi dolmuş işlemlerden TL elde etmesi olabileceği belirtildi.

Borsa İstanbul’dan yapılan açıklamada, “Son günlerde yurtdışı tezgâhüstü FX swap piyasasında oluşan sıra dışı koşullar TL piyasalarının gerçeklerini yansıtmamakta ve arzu edilmeyen fiyat hareketlerine yol açmaktadır” açıklaması geldi.

Ekonomist Uğur Gürses, ekonomide yasakçı ve ‘arka kapı’ politikalarının TL’nin değerine, likiditesine ve konvertibilitesine (başka para birimine dönüştürülebilirlik) hasar verdiğine, bunun da kısa vadede onarılamayacağına dikkat çekti.

Rezerv sorunu

Öte yandan, 22 Mart haftasında TCMB’nin brüt rezervi 2.4 milyar düşüşle 71.4 milyar dolara; net rezervi 2.3 milyar düşüşle 26.1 milyar dolara geriledi. Martta rezervlerdeki erime brütte 7.7, nette 8.6 milyar dolara ulaştı. Londra’daki GAM’de yatırım direktörü Paul McNamara, “Döviz rezervlerinin Türkiye kadar düşük olduğu çok az ülke var” dedi.

TCMB döviz rezervleri erirken, yurtiçi yerleşiklerin (şirketler ve yurttaşlar) bankalardaki toplam döviz mevduatı 22 mart’ta 179.2 milyar dolar ile rekor tazeledi. Artış bir haftada 3.4, yılbaşından bu yana 18.2 milyar dolar oldu. Türkiye’nin beş yıllık borcunu iflasa karşı sigortalamanın maliyetini gösteren kredi iflas takası (CDS) primi dün 506 baz puana kadar yükseldi. Rakam 21 Mart’ta 350 baz puan seviyesindeydi.

TÜRKİYE TESTİ GEÇEMEDİ

İngiliz The Financial Times gazetesi, “Geçen cuma gelişen piyasalar için stres testiydi ve Türkiye bu testten kaldı” değerlendirmesine yer verdi. Gazete, Ankara’nın uyguladığı Londra’daki takas piyasasına TL verilmemesi gibi alışılmadık taktiklerin, ülkenin zor kazandığı kredibiliteye zarar verdiğini yazdı. Bazı yatırımcıların kapana kısıldıkları ve pozisyonlarını kapatamadıkları belirtilen analizde, para piyasalarının çalışamaz hale gelmesinin kaygı verici olduğuna dikkat çekildi.

Piyasalar diken üstünde

Türkiye ekonomisinde ağustos-eylül döneminin ardından ikinci ‘ani duruş’ olarak değerlendirilen ve 22 Mart’tan bu yana yaşanan gelişmeler özetle şöyle:

TCMB’nin net döviz rezervlerinde martın ilk iki haftasında kaydedilen 6.3 milyar dolarlık gerileme yabancı yatırımcının endişelerini artırdı. ABD merkezli yatırım bankası JP Morgan’ın 22 Mart cuma günü müşterilerine geçtiği notta “TCMB rezervlerindeki hızlı azalmanın sürdürülemez olduğuna inanıyoruz” ifadesine yer verildi. Notta 31 Mart yerel seçimleri sonrasında döviz rezervlerini destekleyici önlemlerin azalmasının beklendiği, bunun da dolar/TL’yi yukarı yönlü etkileyebileceği belirtilerek kurun 5.90’a çıkabileceği belirtildi. Nitekim o gün kur, ABD ile yaşanan Golan Tepeleri geriliminin de katkısıyla 5.84 seviyelerine kadar yükseldi.

Hafta sonu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Sermaye Piyayası Kurulu (SPK), “müşterilerini döviz piyasalarına ilişkin olarak yanıltıcı ve manipülatif bir şekilde döviz alımına yönelttikleri” gerekçesiyle JP Morgan ve bazı bankalar hakkında soruşturma başlattıklarını açıkladı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da “BDDK bazı adımlar attı. Ama şunu bilin ki seçim sonrası bunun faturasını size ağır keseceğiz” açıklaması yapınca 25 Mart Pazartesi günü piyasalarda fırtına beklentisi arttı.

25 Mart’ta beklenenin aksine kurda yükseliş olmazken, bunun en önemli nedeninin Londra’da takas piyasasında Türk bankalarının yabancılara TL sunmaması olduğu ortaya çıktı. Bunun üzerine yabancılar ellerindeki Türk hisse senetleri ve tahvillerini satmaya başladılar. Bankacılık endeksinde bir haftada düşüş yüzde 18’i bulurken, tahvil faizleri de 300 baz puan sıçradı.

Merkez Bankası ayrıca döviz rezervlerini artırıcı önlemler ve örtülü faiz artışına giderek kuru frenlemeye çalıştı. TCMB’nin bankaları fonlama faizi yüzde 24’ten yüzde 25.5’e yükseldi. Faizlerdeki yükselişin, son dönemde siyasi baskıyla kısmen düşürülen kredi ve mevduat faizlerini tekrar yükseltmesi bekleniyor.

Merkez’den yeni hamle

Rezervlerdeki erime yatırımcılarda paniğe neden olurken, TCMB’den döviz rezervini artırıcı adımlar dün devam etti. TCMB bünyesindeki döviz karşılığı TL swap (takas) piyasasında vadesi gelmemiş toplam swap satışı sınırı yüzde 20’den yüzde 30’a çıkarıldı. Oran, 25 Mart pazartesi günü yüzde 10’dan yüzde 20’ye çıkarılmıştı.
Bu adımlar ve döviz depo ihalesi açılmamasının ardından dün açıklama yapan TCMB Başkanı Murat Çetinkaya, son bir hafta içinde toplam rezervin 4.3, net rezervin 2.4 milyar dolar arttığını açıkladı.