Asgari ücretle çalışanları ilgilendiriyor: Yüksek emekli maaşı için formül ortaya çıktı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Mart ayında çıkan yasa kapsamında emeklilik başvurusunda bulunan emeklilikte yaşa takılanlardan (EYT) 1 milyon 899 bin kişinin aylık bağlama işleminin tamamlandığını dile getirmişti.

Ancak, yaşı beklemeden emekli oldukları için sevinen söz konusu EYT’lilerin önemli bir kısmı bağlanan emekli maaşlarının düşüklüğünden yakınıyor.

Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine göre, hem emekli olan EYT’liler hem de emekliliği bekleyenler emekli maaşını artırmanın yollarını arıyorlar. Emekli aylığı alarak çalışmaya devam edenlerden sosyal güvenlik destek primi (SGDP) kesiliyor. Ancak, kesilen bu primin emekli aylığına hiçbir katkısı bulunmuyor.

Emekli olan EYT’lilerin düşük olan emekli maaşlarını artırabilmeleri için emekli aylığını kestirip asgari ücretin en az üç katı veya daha yüksek ücretle çalışmaları gerekiyor. Bu yolu kullanmak isteyenlerin, alacakları maaş artışının mahrum kalacakları emekli aylığına değip değmeyeceğini hesaplamaları gerekiyor.

Çalışmaya devam ettikleri takdirde alacakları brüt ücret yüksek değil ise emekli aylığını kestirmek genellikle avantajlı bir sonuç doğurmuyor. Bunun cazip olabilmesi için kanunda değişiklik yapılması gerekir.

YAŞAM BOYUNCA BRÜT ÜCRET YÜKSEK OLMALI

Çalışmaya devam edenlerin emekli aylığını artırabilmesi için ise çalışma yaşamları boyunca brüt ücretlerinin yüksek olması ve olabildiğince uzun süre çalışmaları gerekiyor.

Emekli aylığı, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) çalışma yaşamı süresince bildirilen prime esas kazançların aylık bağlama oranı (ABO) ile çarpımıyla hesaplanıyor. Aylık bağlama oranı, çalışılan prim günü sayısına göre belirleniyor. Her 360 günlük çalışma süresine karşılık aylık bağlama oranı 2 puan artıyor.

SON YILLARIN PRİMİNİN YÜKSEK YATIRILMASI EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRIR MI?

2000 öncesinde emekli aylığı bağlanırken son 5 yılın ortalama kazancına bakılıyordu. Çalışma yaşamlarının büyük kısmında düşük ücret almış olsalar da son 5 yıl SGK’ya yüksek kazanç bildirdiklerinde emekli aylığını yükseltebiliyorlardı. 2000 sonrasında ise sistem değişti.

2000 yılından sonraki tüm yılların kazanç ortalaması dikkate alınıyor. Bu nedenle, emekli aylığının yüksek olması için çalışırken elde edilen ücretin yüksek olması ve bordroya gerçek tutar üzerinden yansıtılması gerekiyor.

Gerçekte ücreti yüksek olduğu halde bordroda düşük gösterilen kişiler emekliliklerinde çok büyük hayal kırıklığı yaşıyorlar. Kazancı bordroda eksik gösterilenler, yüksek işsizlik dolayısıyla çalışmaya devam ederken itiraz edemeyebiliyor.

Bu durumdaki kişilerin, kanıt toplayarak, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde hizmet tespit davası açmaları gerekir. Davayı kazananların emekli aylıkları yükseltiliyor.

EMEKLİLİK DİLEKÇESİ NE ZAMAN VERİLMELİ?

İlk defa emekli olunan tarih de emekli aylığı miktarında belirleyici oluyor. Özellikle son yıllardaki gibi yüksek enflasyon dönemlerinde emeklilik dilekçesinin verilme tarihi, bağlanan emekli aylığı tutarında yüzde 10 - 15 gibi farklara yol açabiliyor. Nitekim 2022 yılında emeklilik dilekçesi verenler, 2023 yılına göre yüzde 10 dolayında daha yüksek maaş ile emekli oldular.

Yıllık enflasyonun, Ocak ve Temmuz aylarında emekli aylıklarına yapılan zamdan yüksek çıkmasının ve gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) artışının yüksek beklendiği yıllarda emeklilik dilekçesini izleyen yılın ocak ayında vermek daha avantajlı oluyor.

Bu kararı verirken emeklilik dilekçesini bekletmenin maliyeti olduğunu da göz ardı etmemek gerekir.

Örneğin, Ekim ayında emekli olabilecek bir kişi Ocak ayında emekli olduğunda maaşında artış sağlamayı hedeflerken, üç aylık emekli aylığından mahrum kalmasının yaratacağı kaybı da dikkate almalıdır.

ÇALIŞTIKÇA EMEKLİ AYLIĞI DÜŞÜYOR MU?

Emekli aylığı hesaplama sisteminden dolayı, brüt ücreti asgari ücret veya buna yakın düzeyde olanların emekli aylıkları, çalışmaya devam ettikçe düşüyor. Çalıştıkça emekli aylığının düşmesi sorunu hem çalışanlar hem de SGK açısından büyük sıkıntı yaratıyor.

Prim günlerini tamamlamış olan çalışanlar, emekli aylıklarının düşmesini önlemek için sigortalı çalışmayı bırakıp kayıt dışı çalışmaya yönelebiliyorlar.