Emekli Maaşı Hesaplamada 3 Dönem Kuralı! Sistem Değişiyor mu? En Çok 2008 Sonrası Sigortalıları Etkileyecek

Emekli maaş hesaplamasında milli gelir güncelleme katsayısının maaş hesaplamasına eklenmesi yeni bir durum değil. 2000 – 2008 arasındaki prime esas kazançlar tüketici fiyat endeksindeki (TÜFE) artışın yüzde 100’ü ile milli gelirdeki artış hızının yüzde 100’ünün toplamından oluşan güncelleme katsayısı ile hesaplanıyor. 2008 sonrasındaki prime esas kazançlar ise TÜFE’deki artışın yüzde 100’ü ile milli gelirdeki artış hızının yüzde 30’unun toplamından oluşan güncelleme katsayısı ile hesaplanıyor.

Türkiye ekonomisi ne kadar büyürse emeklinin bu büyümeden alacağı pay da yükseliyor. 2025'te biraz daha büyüme kat sayısının yüksek olacağı noktasında hesaplamalar yapılıyor. Ancak geçtiğimiz yıl emekli olanlar ile bu yıl emekli olacak kişilerin maaşlarında yaşanan yüzde 30’luk fark emekli maaş hesaplama sisteminde değişiklik seslerini de beraberinde getirdi. Uzmanlar emekli maaş hesaplama sisteminin yeniden ele alınması gerektiği yönünde çağrıda bulunurken 3 dönem kuralında bilinmeyenler ortaya çıktı.

EMEKLİ MAAŞI HESAPLAMASINDA 3 DÖNEM KURALI

Emekli maaşları çalışılan döneme göre 3 farklı sistemle hesaplanıyor. Bu kapsamda en avantajlı dönem 2000 öncesi. Burada maaş hesaplaması gösterge sistemine göre yapılıyor ve gösterge sisteminde memur maaş katsayısı dikkate alındığı için kazancın güncel değeri yüksek oluyor.

2000-2008 arası dönemde ise güncelleme katsayısı, enflasyon artışı ve milli gelir artış hızının tamamı üzerinden belirleniyor. Bu da emekli maaşlarını düşürüyor. En dezavantajlı dönem ise 2008 sonrası. Milli gelir artış hızının sadece yüzde 30’u güncelleme katsayısına ekleniyor.

EMEKLİ MAAŞLARINI DRAMATİK OLARAK AZALTTI

Aylık bağlama oranı (ABO) yıllar içinde kademeli olarak düşürüldü. İlk olarak 2000 yılında, ardından 2008’de yapılan değişikliklerle emekli maaşlarının hesaplanma şekli önemli ölçüde değişti.

2000 yılı öncesinde emekli maaşı hesaplanırken 5000 gün için ABO yüzde 60 olarak belirleniyordu. 5 binin üzerindeki her 240 gün için ek olarak yüzde 1 oranında artış sağlanıyordu. Bu sistemle 9 bin prim ödeyen bir çalışanın aylık bağlama oranı yüzde 76,7’ye kadar çıkabiliyordu.

2000-2008 Eylül arasındaki dönemde ise ABO düşürüldü ve hesaplama sistemi değişti. İlk 3600 gün için her yıl yüzde 3,5, sonraki 5400 gün için yüzde 2 ve 9 bin gün sonrasında da yüzde 1,5 oranında hesaplanmaya başladı. Bu değişiklikle ABO 9 bin prim günü ödeyen bir çalışan için yüzde 65’e kadar geriledi.

2008 sonrasında ise sistem daha da değiştirildi ve her yıl için sabit yüzde 2 oranı uygulanmaya başladı. 9 bin primi olan çalışan için aylık bağlama oranı yüzde 50’ye geriledi. Böylece hem ortalama aylık kazancın güncel değerinin hem de aylık bağlama oranının düşmesi emekli aylıklarında dramatik azalmaya yol açtı.

ASGARİ ÜCRETLİNİN EMEKLİ MAAŞI ÇOK ÇALIŞTIKÇA AZALIYOR

Asgari ücret ve buna yakın ücretle çalışanların 2008 sonrası prim günleri arttıkça emekli aylığı azalıyor. Buna karşılık, yüksek ücretle çalışanların 2008 sonrası prim günlerinin artması emekli aylığını da artırıyor.

EMEKLİLİK REFORMUNA BÜTÇE ENGELİ

Sosyal güvenlik sisteminde daha adil bir yapı oluşturmak için emekli maaşı hesaplama yönteminin gözden geçirilmesi gerektiğini söyleyen uzmanlar, özellikle tüm kesimleri kapsayacak şekilde aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayılarının yeniden düzenlenmesini talep ediyor. Ancak bu düzenlemelerin bütçeye oluşturacağı yük enflasyonla mücadele eden ekonomi yönetiminin önündeki en büyük handikap arasında yer alıyor.

EMEKLİLİK YAŞI DEĞİŞECEK Mİ?

Emeklilik yaşında ek bir artış beklenmiyor. Mevcut sistemde yaş sınırı kademeli olarak 65’e çıkıyor. EYT düzenlemesiyle 8 Eylül 1999 öncesi sigortalılar için yaş şartı kaldırıldı. 1999-2008 arası sigortalı olan kadınlar için 58, erkekler içinse 60 yaşında emeklilik şartı bulunuyor. 30 Nisan 2008 sonrası sigortalı olanlar prim günlerini 2035’e kadar tamamlarsa bu yaşlarda emekli olabilecek. Söz konusu prim gününü 2035’ten sonra tamamlayanların emeklilik yaşı ise geciktikleri her 2 yıla karşılık bir yıl artacak. Prim gününü 1 Ocak 2044’ten sonra tamamlayan erkekler ile 1 Ocak 2048’den sonra tamamlayan kadınlar 65 yaşında emekli olabilecekler.

İlk defa sigortalı çalışmaya 2019 yılında başlayan erkekler esnaf ve memur statüsünde hiç ara vermeden 25 yıl (9000 gün) çalıştıklarında 9000 prim gününü 2044’te tamamlayacaklar. 2024 yılında çalışmaya başlayan erkekler de işçi statüsünde hiç ara vermeden 20 yıl (7200 gün) çalıştıklarında prim gününü yine 2044’te tamamlayabilecekler. Her iki gruptaki erkekler 65 yaşında emekli olacaklar.

Kaynak: Haber Merkezi