Normalleşme sürecinde Sağlık Bakanlığı'ndan 13 koronavirüs rehberi! İşte alınması gereken tedbirler

Sağlık Bakanlığı internet sitesi üzerinden Koronavirüs tedbirlerine ilişkin 13 rehber yayımladı. Bakanlık, şantiyelerde, madenlerde, minibüslerde, pazar yerlerinde, bakkallarda, büfe, kantin ile bayilerde, kasaplarda, manav, kuruyemişçi, balıkçılar ile diğer gıda satış yerlerinde, konfeksiyon, giyim mağazaları ile tuhafiyelerde, kuyumcu, bijuteri, saatçi ile optikçi esnaflarında, terzi, ayakkabı tadilat işletmeleri ile kuru temizlemecilerde, kitap ile kırtasiye mağazalarında ve oyuncak mağazalarında alınması gereken önlemleri açıkladı.

Bakkal, kasap ve manav Buna göre, bakkal, kasap ve manavlara maskesiz olan ve maskeyi uygun kullanmayan müşterilerin alınmaması istendi. Madenlerde, zorunlu haller dışında görevli olmayan kişilerin çalışma alanlarına alınmaması gerektiği bildirildi. Şantiyelerde, kişisel temizlik ve çevre temizliğine dikkat edilip, tedbirlere uyulması gerektiği kaydedildi.

Temassıza teşvik Yine pazar yerlerinin tüm giriş ve çıkışlarının kontrol altına alınması, büfe, kantin ve bayilerde müşterilerin temassız ödeme yapmasının teşvik edilmesi, kasap, manav, kuru yemişçi, balıkçı ve diğer satış yerlerinin her gün su ve deterjanla düzenli olarak temizlenmesi istendi.

Tek kişi girilmeli Ayrıca ayakkabı ve çanta satışı yapılan iş yerlerine misafir alınmaması, konfeksiyon, giyim mağazaları ve tuhafiyelerin düzenlenmesi, havalandırılması, temizlenmesi, kuyumcu, bijuteri, saatçi ve optikçilerde cihaz yüzeylerinin yüzde 70’lik alkolle silinmesi, minibüslerde genel iç temizliğinin gün sonunda su ve deterjan ile yapılması; terzi, ayakkabı ve kuru temizlemecilerde müşterilerin iş yerine tek başlarına girmeleri istenmesi gerektiği belirtildi. Yine kitap ve kırtasiye ile oyuncak mağazalarının kapı ve pencerelerinin açılarak sık havalandırılması istendi.

İşte 13 rehberin tamamı:

Madenler COVID-19 kapsamında madenlerde alınacak önlemler şu şekilde sıralandı; * Kişisel hijyen ve çevre temizliğine sıkı bir şekilde uyulmalıdır. * Çalışılan iş yerinde hastalık belirtileri gösteren kişiler saptanmalı ve izole edilmelidir. * Hastalık saptanan kişilerle teması olanlar izlenmeli ve yakın temaslılar COVID-19 rehberine göre yönetilmelidir.

* Ateş, öksürük veya solunum sıkıntısı olan çalışan saptandığında iş yeri sağlık birimi ve il/ilçe sağlık müdürlüğü ile temasa geçilmelidir. * COVID-19 vakası tespit edildiği durumlarda vakanın diğer çalışanlardan ayrı tutulacağı bir izolasyon odası oluşturulması ve vaka tesbiti sonrası filyasyon çalışmasına olanak sağlayacak şekilde özellikle servislerde seyahat eden personel kaydı oluşturulmalıdır. * İş yerinde COVID-19 salgını kontrolü amacıyla sorumlu bir görevlinin belirlenmesi Bu kişi “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu” tarafından belirlenen tercihen hekim veya sağlık personeli olmalıdır. Bu koşulun sağlanamadığı durumlarda işveren veya temsilcisi tarafından belirlenen bir çalışan COVID-19 hastalığı konusunda bilgilendirilmeli ve görevlendirilmelidir.

Personel servislerinde alınacak önlemler * Servis araçlarının kullanımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. Servis araçlarının özellikle sık temas edilen yüzeyleri başta olmak üzere temizlik ve hijyeninin sık aralıklarla sağlanması. Servis olarak kullanılan araçların girişlerine el antiseptiği konulması. * Servislerle transferi yapılan çalışanların servislerde yan koltuk boş kalacak ve arka arkaya gelinmeyecek şekilde çapraz düzende oturtulmasının sağlanması * Şantiye dışında servislere binen çalışanların ateşleri ölçüldükten sonra servislere alınması * Servislerin her sefer sonrası dezenfekte edilmesini sağlanması, * Servis kullanan çalışanlara tek kullanımlık tıbbi maske sağlanması * Yurt içi seyahatten ve/veya izinden dönüp sahada çalışması zorunlu olan çalışanların mümkünse 14 gün karantinaya alınmasını sağlayacak imkanların oluşturulması ve bu sürenin sonunda belirti göstermeyenlerin (ateş, öksürük,nefes darlığı ve benzeri şikâyet) işbaşı yapmalarının sağlanması

İş yerine giriş ve çıkışlarlarda alınacak önlemler * Kullanılacak hijyen malzemelerinin konulmasına yönelik düzenlemelerin yapılması, * Bulaş riskini artırabilecek parmak izi okutulması gibi sistemlerin geçici süreyle kullanılmaması, mümkünse temassız sistemlerin kullanılması, * Sosyal mesafe kuralına uygun geçiş işaretlemeleri yapılarak mesafenin korunması, yığılmanın önlenmesi, * Çalışanların iş yerine girişlerinde temassız ateş ölçer veya termal kameralar ile ateşlerinin ölçülmesi ve bunun gün içinde tekrarlanması (37.80C üzeri ateşi tespit edilenlerin sahaya girişine izin verilmemesi)

* Vardiya içinde ateş, öksürük, nefes darlığı ve benzeri şikâyeti olan çalışan tespit edildiğinde maske takarak derhal iş yeri sağlık birimine bilgi verilmesive 184 veya 112 aranarak il/ilçe sağlık müdürlüğü ile temasa geçilmesi. * COVID-19 vakası tespit edildiği durumlarda vakanın diğer çalışanlardan ayrı tutulacağı bir izolasyon odası oluşturulması ve vaka tesbiti sonrası filyasyon çalışmasına olanak sağlayacak şekilde özellikle servislerde seyahat eden personel kaydı oluşturulmalıdır. * Ziyaretçilerin sahaya girişlerinin sınırlandırılması ve görüşmelerin uzaktan ve online olarak yapılmasını sağlamak, * Tedarikçi olarak sahaya gelenlerin sağlık risk değerlendirmesi ve ateş ölçümü yapılarak kontrollü bir şekilde içeriye alınması, kargo ve benzeri kutuların dezenfekte edilerek içeriye alınması…

Çalışma ortamında alınacak önlemler * COVID-19 salgını dikkate alınarak risk değerlendirmesi ve acil durum planlarının güncellenmesi, * Yüksek tansiyon, diyabet, kalp ve kronik akciğer hastalığı, kanser tedavisi görenler, immun sistem baskılayıcı ilaç kullananlar ve 65 yaş üstü çalışanlar iş yerinden uzaklaştırılmalı, mümkün ise evden/uzaktan çalışma modeline geçilmelidir, * Sosyal mesafe kuralı gözetilerek çalışma yöntem ve düzenlerinin yeniden gözden geçirilmesi ve bu kurala uygun düzenlemelerin yapılması, evden/uzaktan/dönüşümlü çalışması mümkün olan çalışanların bu modele geçmesi, * Ara dinlenmeleri ve yemek molalarını da kapsayacak şekilde çalışma süreleri içinde çalışanların birbirleriyle etkileşimlerinin asgari düzeyde olacak şekilde planlanması,

* Çalışma alanında aynı anda bulunan çalışan sayısının asgari oranda tutulması, ofislerde çalışanların 1,5 metre mesafeye olacak şekilde konumlandırılması ve çalışanlar arasında sosyal mesafenin sağlanması için planlama yapılması, mümkün olması halinde dönüşümlü ya da uzaktan çalışma gibi yöntemlerin tercih edilmesi * Çalışma ortamının uygun ve yeterli düzeyde doğal havalandırma yapılmasının sağlanması ve günlük temizliğin su ve deterjanla yapılması * Özellikle eller ile sık dokunulan yüzeylerin (kapı kolları, bataryalar, tırabzanlar, asansör, aydınlatma sistemleri gibi sık dokunulan düğmeler,telefon ahizesi, TV kumandası) ve ortak kullanım alanlarındaki tuvalet ve lavaboların temizliğinin günde en az iki kez sulandırılmış çamaşır suyu veya ürün tarifine göre klor tableti* ile yapılması

* Ekranlı araçlar ve ilgili parçaları (klavye, fare, ortak telefon, diyafon, mikrofon vb.) dahil olmak üzere kullanılan tüm ekipmanın ve çalışma ortamının hijyeninin sağlanması amacıyla sık aralıklarla %70 alkol içeren solüsyonla silinerek temizlenmesi, * Çalışanların ortak kullanılan ekipmanları ile araçlarının kullanım öncesi temizlenmesi konusunda bilgilendirilmesi ve özendirilmesi, ortak kullanılan çay kahve makinası gibi malzemelerin kullanılmaması, * Asansörlerin mümkün olduğunca kullanılmaması, zorunlu hallerde kişi sayısının sosyal mesafe kuralına uygun olarak sınırlandırılması, * Vardiya değişimlerinde iş makinası ve kamyon vb. dezenfekte edilmesi * COVID-19 vakası tespit edildiği durumlarda vakanın diğer çalışanlardan ayrı tutulacağı bir izolasyon odası oluşturulması ve vaka tespiti sonrası filyasyon çalışmasına olanak sağlayacak şekilde özellikle servislerde seyahat eden personel kaydı oluşturulmalıdır * Toplantı ve eğitimlerin salgın bitene kadar ertelenmesi, * Oyun alanı, spor salonu ve Mescit gibi yerlerin geçici süreliğine kapatılması

Mutfak, yemekhane ve dinlenme alanlarında alınacak önlemler *Mutfak, yemekhane ve dinlenme alanlarının girişlerine el antiseptiği konulması * Mutfak, yemekhane ve dinlenme alanlarında sosyal mesafe ve hijyen kurallarının göz önünde bulundurulması, bekleme kuyrukları için 1 metrelik güvenlik şeritlerinin yerlere yerleştirilmesi, yemekhanede fiziksel mesafeyi belirleyen uygun işaretlemeler yapılmalı ve çalışanların buna uymaları sağlanmalıdır. * Yemekhanede masalar ve sandalyeler arası mesafe en az 1,5 metrede olacak şekilde (tercihen 2 metre) düzenleme yapılması, 4 kişilik bir masada tercihen 1 en fazla 2 kişi çapraz bir şekilde oturmalıdır. * Temaslı takibinin kolay yapılabilmesi için; yemek saatleri gruplara göre belirlenmeli ve aynı kişilerin aynı masada yemek yemeleri sağlanması, çay içme molalarında da benzer kurallara dikkat edilmesi,

* Yemeğin yemekhane dışında bir yerde yenilmesi durumunda çalışanlar arasında en az 1,5 metre mesafe bulunmasının sağlanması, yemeklerini paylaşmalarının engellenmesi, mümkünse çalışanlara kumanya olarak ve kahvaltıların piknik kahvaltı şeklinde verilmesi * Baharat, kürdan, tuz, kaşık, çatal, bıçak, bardak, tabak vb. malzemelerin tek kullanımlık olacak şekilde sunulması, * Yemek ve içeceklerin mümkünse kumanya şeklinde dağıtılması *Yemekhane ve dinlenme alanlarının yeterli ve düzenli havalandırılması ve günlük temizliğin su ve deterjanla yapılması

Yatakhaneler alınacak önlemler * Yatakhane girişlerine el antiseptiği konulması, * Yatakhanelerde sosyal mesafe ve hijyen kurallarının göz önünde bulundurulması * Yatakhanelerde yatak ya da ranzaların 1,5-2 metre aralıklarla seyreltilerek yerleştirilmesi *Yatak ya da ranzaların yan yana olanlarının bir baş bir ayakucu şeklinde konumlandırılması * Yatakhanelerin yeterli ve düzenli şekilde havalandırılması

İş yerinde çalışanlar arasında COVID-19 ile uyumlu şikâyetleri (ateş, öksürük veyasolunum sıkıntısı) olan kişiler olması durumunda alınacak önlemler; * Diğer çalışanlardan ivedilikle ayrılması, tıbbi maske takılması ve iş yeri sağlık birimine başvurmalarının sağlanması, * Sonucu COVID-19 olarak değerlendirilen vakanın temaslılarının Sağlık Bakanlığı COVID-19 rehberine göre yönetilmesi ve bu süre içinde temaslıların diğer çalışanlarla temas etmemelerinin sağlanması * COVID-19 tanısı konulan çalışanın kullandığı yatakhanenin 24 saat süreyle boş tutulması ve havalandırılmasının sağlanması, sonrasında detaylı bir şekilde su ve deterjanla temizlenmesi, * COVID-19 tanısı konulan kişinin kaldığı odanın temizliği esnasında geçirimsiz tulum, eldiven, gözlük ve FFP2/3 yarım yüz maskesi kullanılması, solunum yolu sekresyonları veya vücut çıkartıları ile kontamine olması mümkün olan tüm yüzeylerin sulandırılmış 1/10 sulandırılmış çamaşır suyu veya sağlık bakanlığının tavsiye ettiği diğer kimyasallar ile temizlenmesi, meydana gelen atıkların tıbbi atık kapsamında uzaklaştırılması gerekmektedir

Ayakkabı ve çanta satışı yapan esnaflar Ayakkabı ve Çanta Satışı Yapan Esnaflar ile İlgili Önlemler şu şekilde sıralandı; * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel olduğunda çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve çıkarıldıktan sonra el antiseptiği kullanılmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalıdır. * Müşteri ile ayakkabı, çanta denemesine yardım etme gibi 1 metreden daha yakın durumlarda çalışma öncesinde tıbbi maske ve yüz koruyucu kullanılmalıdır.

Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. * Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları hususunda uyarılmalıdırlar. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak bez maske takılması yeterlidir. Girişte maskesi olmayanlar için maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya en az %70'lik alkol içeren kolonya ile ellerini temizlemelidir.

Çalışma sürecine yönelik önlemler * Maskesiz ve maskeyi uygun şekilde kullanmayan (burun ve ağız kapalı şekilde) kullanmayan müşteriler içeri alınmamalıdır. * Çalışan ve müşteri dâhil 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde içeriye müşteri alınmalıdır. Bu kurala göre iş yeri kapasite bilgisi kapıya asılmalıdır. * Sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, sıra beklenmesi gereken her yerde (ödeme alanları vb.) mesafe yer işaretleriyle belirlenmelidir. *Sıra bekleyen müşteriler iş yeri dışında sosyal mesafe kurallarına göre belirlenmiş işaretlerde beklemelidir. *Müşterilerden iş yerine tek başlarına girmeleri istenmelidir. Eşlik eden diğer kişiler dışarıda kalmalıdır. * İş yerlerine misafir alınmamalıdır.

Bakkallar Bakkallar için alınacak korunma önlemleri şunlar; İş yerine yönelik önlemler * Maskesiz ve maskeyi uygun şekilde kullanmayan (burun ve ağız kapalı şekilde) kullanmayan müşteriler içeri alınmamalıdır. * Çalışan ve müşteri dahil 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde içeriye müşteri alınmalıdır. Bu kurala göre iş yeri kapasite bilgisi kapıya asılmalıdır. * Sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, sıra beklenmesi gereken her yerde (ödeme alanları vb.) mesafe yer işaretleriyle belirlenmelidir. * Sıra bekleyen müşteriler iş yeri dışında sosyal mesafe kurallarına göre belirlenmiş işaretlerde beklemelidir. * Müşterilerden iş yerine tek başlarına girmeleri istenmelidir. Eşlik eden diğer kişiler dışarıda kalmalı, iş yerine misafir alınmamalıdır. * İçeride kalabalık oluşmasını engellemek için, dış kapıya içeriye girilmesini engelleyecek basit bir uyarıcı/engelleyici koyulmalıdır. Renkli kordon ya da şerit veya plastik duba gibi bir blokaj materyali bu amaç ile kullanılabilir. * Açık ürünlerin paketlenerek satılması, müşterilerin bu ürünlere dokunmasının engellenmesi, mümkünse raflardaki ürünlerin çalışan personel tarafından müşteriye verilmesi sağlanmalıdır. * Kasa önünde müşteri bekleme yerleri arasında (en az 1 metre) olacak şekilde yer işaretlemesi yapılmalıdır. * Müşterilerin temassız ödeme yapması teşvik edilmelidir. * Personeli korumak için tezgâhlar ve müşteri alanı arasına geçici bir ayırıcı veya pencere yerleştirilmelidir. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalı ve içeride maske çıkartılmamalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak basit bez maske takılması yeterlidir. * Diğer müşteriler ve çalışanlar ile aradaki sosyal mesafe (en az 1 metre, 3-4 adım) korunmalıdır. * Mecbur kalınmadıkça yüzeylere dokunulmamalıdır.Sık dokunulan yüzeylere dokunulması durumunda, el antiseptiği kullanılmalıdır

Personeli korumaya yönelik önlemler * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşlarına yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Müşteri ile aradaki sosyal mesafe (en az 1 metre, 3-4 adım) korunmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmeleri sağlanmalıdır. * Yemek, su/çay/kahve molalarında maske çıkarılacağı için, kapalı alanda aynı anda birden fazla kişi olmamalıdır.

Ortam temizliği, dezenfeksiyonu ve havalandırma * İş yeri temizliği günlük olarak yapılmalıdır. Sık kullanılan alanlar (masa ve tezgahlar gibi) daha sık temizlenmelidir. * Hassas yüzeylerin (telefon, bilgisayar gibi) dezenfeksiyonu %70'lik alkol ile ıslatılmış bezle silinerek yapılmalıdır. * Klimalar dışarıdan %100 temiz hava alacak modda çalıştırılmalı, fan hızı düşüktutulmalıdır. Klimaların bakım, temizlik ve filtre değişikliği zamanında yapılmalıdır. * İş yerlerinde pencereler ve kapılar açılarak doğal havalandırma sık yapılmalıdır. * Varsa iş yeri lavabosu ve tuvaleti sık aralıklarla temizlenmelidir. İş yeri lavabosu müşterilere kapalı olmalıdır.

Büfe, kantin ve bayiler Büfe, kantin ve bayiler için alınacak korunma önlemleri şu şekilde; İş yerine yönelik önlemler * Maskesiz ve maskeyi uygun şekilde kullanmayan (burun ve ağız kapalı şekilde) kullanmayan müşteriler içeri alınmamalıdır. * Çalışan ve müşteri dahil 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde içeriye çalışan/ müşteri alınmalıdır. Bu kurala göre iş yeri kapasite bilgisi kapıya asılmalıdır. * Sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, sıra beklenmesi gereken her yerde (iç ve dış alanlar) bekleme mesafeleri yer işaretleriyle belirlenmelidir. * İçeride kalabalık oluşmasını engellemek için, dış kapıya içeriye girilmesini engelleyecek basit bir uyarıcı/engelleyici koyulmalıdır. Renkli kordon ya da şerit veya plastik duba gibi bir blokaj materyali bu amaç ile kullanılabilir. * Sıra bekleyen müşteriler iş yeri dışında sosyal mesafe kurallarına göre belirlenmiş işaretlerde beklemelidir * Bu iş yerlerindeki yeme içme alanlarının kullanımı restoran, lokanta ve kafelerle birlikte açılmalıdır. Bu alanlarda “Restoran, lokanta ve kafeler” için yayınlanacak kurallar uygulanmalıdır. * Bahis bayilerinde bahis doldurma işlemi dış mekanda yapılmalı, ortak kullanım amacı ile kalem, broşür vb. materyal bulundurulmamalıdır. * Açık ürünlerin paketlenerek satılması, müşterilerin bu ürünlere dokunmasının engellenmesi, mümkünse raflardaki ürünlerin çalışan personel tarafından müşteriye verilmesi sağlanmalıdır

Müşterilere yönelik önlemler * İş yeri girişindeki asılı afişte belirtilen kurallara uyulmalıdır. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalı ve içeride maske çıkartılmamalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak basit bez maske takılması yeterlidir. * Diğer müşteriler ve çalışanlar ile aradaki sosyal mesafe (en az 1 metre, 3-4 adım) korunmalıdır. * Mecbur kalınmadıkça yüzeylere dokunulmamalıdır. * Sık dokunulan yüzeylere dokunulması durumunda, el antiseptiği kullanılmalıdır. Personeli korumaya yönelik önlemler * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşlarına yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Müşteri ile aradaki sosyal mesafe (en az 1 metre, 3-4 adım) korunmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmeleri sağlanmalıdır. El hijyenini sağlamak için, eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği / en az %70'lik alkol içeren kolonya kullanılmalıdır. * Personelin dinlenme alanlarında 1 metrelik sosyal mesafe korunmalı ve maske takılmasının sürdürülmesi sağlanmalıdır Ortam temizliği, dezenfeksiyonu ve havalandırma * İş yeri temizliği günlük olarak yapılmalıdır. Sık kullanılan alanlar (masa ve tezgahlar gibi) daha sık temizlenmelidir. * Hassas yüzeylerin (telefon, bilgisayar gibi) dezenfeksiyonu %70'lik alkol ile ıslatılmış bezle silinerek yapılmalıdır. * İş yerinde sık dokunulan yüzeylerin (kapı kolları, telefon ahizeleri, masa yüzeyleri gibi) temizliğinin su ve deterjanla yapılması yeterlidir. Temizlik sonrası dezenfeksiyon için 1/100 sulandırılmış (5 litre suya yarım küçük çay bardağı) *Klimalar dışarıdan %100 temiz hava alacak modda çalıştırılmalı, fan hızı düşük tutulmalıdır. Klimaların bakım, temizlik ve filtre değişikliği zamanında yapılmalıdır.

Kasap, manav, kuruyemişçi, balıkçı ve diğer gıda satan yerler Kasap, manav, kuruyemişçi, balıkçı ve diğer gıda satış yerleri ile ilgili alınması gereken önlemler şu şekilde sıralandı; Gıda satış yerlerinde çalışan personeli korumaya yönelik önlemler * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Gıda satış yerlerinde çalışan personel hasta (ateş, öksürük, nezle, nefes darlığı gibi belirtileri olan) olduğunda çalışmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, nezle, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, maskesi takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmeli, değiştirilmesi öncesinde ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Alışveriş sırasında müşteri ile 1 metreden daha uzak mesafede bulunulmalıdır. *Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalı, sık aralıklarla ellerin hijyeni sağlanmalıdır. * El hijyenini sağlamak için, eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir. * Et ve et ürünleri, paketlenmemiş gıda maddeleri satışında çalışan personel eldiven kullanmalıdır. Eldiven gıda dışındaki nesnelere değmemelidir. İş bitince eldiven çıkarılıp, el hijyeni sağlanmalıdır. Kullanılan eldiven çöp kovası/çöp torbasına atılmalı, yeni bir eldiven takılmalıdır. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. * Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları konusunda uyarılmalıdır. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak basit bez maske takılması yeterlidir. Girişte maskesi olmayanlar için temiz maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya kolonya kullanmalıdır. * Müşteriler, iş yeri içinde gıdalara dokunmamalıdır. Bütün ürünler çalışan personel tarafından paketlenmeli ve müşteriye verilmelidir. Çalışma sürecine yönelik önlemler * Maskesiz ve maskeyi uygun şekilde kullanmayan (burun ve ağız kapalı şekilde) kullanmayan müşteriler içeri alınmamalıdır. * Çalışan ve müşteri dâhil 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde içeriye müşteri alınmalıdır. Bu kurala göre iş yeri kapasite bilgisi kapıya asılmalıdır. * Sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, sıra beklenmesi gereken her yerde (iç ve dış mekân dâhil) mesafeler yer işaretleriyle belirlenmelidir. * Sıra bekleyen müşteriler iş yeri dışında sosyal mesafe kurallarına göre belirlenmiş işaretlerde beklemelidir. * Gıda satış yerlerinin dışında sıra oluşması durumunda sosyal mesafenin korunması sağlanmalı, kalabalık oluşmasını engelleyecek önlemler alınmalıdır. Gerekirse sosyal mesafeyi sağlayacak şekilde zeminde işaretlemeler yapılmalıdır. * Müşterilerden iş yerine tek başlarına girmeleri istenmelidir. Diğer aile bireylerinin mümkünse dışarıda kalmaları özendirilmelidir. * Gıda satış yerlerine misafir alınmamalıdır. * Ürünler mümkün olduğunda cam veya tezgâhların arkasında korumaya alınmalıdır. * Ürünlerden uygun olanlar (sebze-meyve gibi) daha önceden farklı miktarlarda paketlenip satışa sunulmalıdır. Ortam düzenlemesi, havalandırılması, temizlenmesi * Gıda satış yerlerinde her gün su ve deterjanla düzenli olarak temizlik yapılmalıdır. * İş yerlerinin temizliğinde özellikle sık dokunulan yüzeylerin (kapı kolları, telefon ahizeleri, masa yüzeyleri gibi) temizliğine dikkat edilmelidir. * Klor bileşikleri ile temizlik yapılmasının uygun olmadığı yazar kasa, bilgisayar klavyeleri, telefon, POS cihazı ve diğer cihaz yüzeyleri %70'lik alkolle silinerek dezenfeksiyon sağlanmalıdır. * Müşteriler ödeme terminalini kullanır ve dokunurlarsa hemen arkasından %70'lik alkol ile temizlenmelidir. * Çalışma tezgâhları, ekipmanları ve aletleri düzenli olarak temizlenmeli, %70'lik alkol ile dezenfekte edilmelidir. *Temizlik yapan personelin maske ve eldiven kullanması sağlanmalıdır. Temizlik sonrasında personelin maske ve eldivenlerini çıkartıp iş yerindeki çöpe atması ve ellerini en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkamalıdır.

Konfeksiyon, giyim mağazaları ve tuhafiyeler Konfeksiyon, giyim mağazaları ve tuhafiyeler ile ilgili önlemler şu şekilde; İş yerlerine yönelik önlemler * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel olduğunda çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalıdır. El hijyenini sağlamak için, eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir. * Ölçü alırken ya da prova yaparken 1 metrelik sosyal mesafe korunamayacağından tıbbi maske ve yüz koruyucu kullanılmalı, iğne ve diğer aletler ağza götürülmemelidir. * Çalışan personel dinlenme alanlarında en az 1 metrelik sosyal mesafeyi korumalı ve maske takmayı sürdürmelidir. Yemek yerken ya da su/çay/kahve içilirken, maske çıkarılacağı için bunun yapıldığı kapalı alanda aynı anda birden fazla kişinin olmaması sağlanmalıdır. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları hususunda uyarılmalıdırlar. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak bez maske takılması yeterlidir.Girişte maskesi olmayanlar için maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya en az %70'lik alkol içeren kolonya ile ellerini ovalamalıdır. * Müşteriler, iş yeri içinde mecbur kalmadıkça yüzeylere dokunmamalıdır. Dokunulduğunda el antiseptiği kullanılmalıdır. * Müşterilerin iş yeri içinde mümkün olduğu kadar kısa süre kalması sağlanmalıdır. Çalışma sürecine yönelik önlemler * Maskesiz ve maskeyi uygun şekilde kullanmayan (burun ve ağız kapalı şekilde) kullanmayan müşteriler içeri alınmamalıdır. * Çalışan ve müşteri dâhil 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde içeriye müşteri alınmalıdır. Bu kurala göre işyeri kapasite bilgisi kapıya asılmalıdır. * Sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, sıra beklenmesi gereken her yerde (ödeme alanları vb.) mesafe yer işaretleriyle belirlenmelidir. * Sıra bekleyen müşteriler iş yeri dışında sosyal mesafe kurallarına göre belirlenmiş işaretlerde beklemelidir. * İş yerlerine misafir alınmamalıdır. *Deneme kabinleri mümkün olduğu kadar kullanılmamalı, içeride kalma süresi sınırlandırılmalıdır (10 dakikayı geçmemeli). * Deneme kabinlerinde kesinlikle maskeler çıkarılmamalıdır. Her giyim kabinine müşterilerin maskelerini çıkarmamaları ve yüzeylere dokunmamaları için uyarı yazıları asılmalıdır. * Her müşteriden sonra kabin havalandırılarak sık kullanılan yüzeyler uygun şekilde temizlenmelidir. Müşteri tarafından denenip alınmayan raf ürünleri, katlandıktan sonra raftaki ürünlerin en altına yerleştirilmelidir. * Personeli korumak için tezgâhlar ve kasa görevlileri ile müşteri alanı arasına geçici bir ayırıcı veya pencere yerleştirilmelidir. *Müşterilerden tercihen temassız olmak üzere nakit olmayan ödeme yapmaları istenmelidir.

Kuyumcu, bijuteri, saatçi ve optikçi esnafı Kuyumcu, bijuteri, saatçi ve optikçi esnafı ile İlgili alınması gereken önlemler İş yerine yönelik önlemler * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalıdır. El hijyenini sağlamak için, eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir. * Personel müşterilerle aynı ürünlere dokunacağı için her müşteriden sonra ellerini temizlemelidir. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. * Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları hususunda uyarılmalıdırlar. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak bez maske takılması yeterlidir. Girişte maskesi olmayanlar için maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya en az %70'lik alkol içeren kolonya ile ellerini ovalamalıdır. Çalışma Sürecine Yönelik Önlemler * Maskesiz ve maskeyi uygun şekilde kullanmayan (burun ve ağız kapalı şekilde) kullanmayan müşteriler içeri alınmamalıdır. * Çalışan ve müşteri dahil 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde içeriye müşteri alınmalıdır. Bu kurala göre iş yeri kapasite bilgisi kapıya asılmalıdır. * Sosyal mesafe kurallarına (en az 1 metre, 3-4 adım) uyulmalı, sıra beklenmesi gereken her yerde (iç ve dış mekan dahil) mesafeler yer işaretleriyle belirlenmelidir. * Sıra bekleyen müşteriler iş yeri dışında sosyal mesafe kurallarına göre belirlenmiş işaretlerde beklemelidir. * Müşterilerden iş yerine tek başlarına girmeleri istenmelidir. Eşlik eden diğer kişiler dışarıda kalmalıdır.

Minübüsler Minibüsler ile ilgili alınması gereken önlemler şu şekilde; Minibüs şoförleri için alınması gereken önlemler * Minibüs şoförleri ilgili kuruluş/odalar tarafından COVID-19 hakkında bilgilendirilmelidir. * COVID-19 ile uyumlu belirtileri (ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı vb.) olan şoförler çalışmamalı, sağlık merkezine yönlendirilmelidir. * Minibüs şoförleri, son duraklarda sıra beklerken sosyal mesafe kuralına uymalıdır. * Minibüs şoförleri, kişisel hijyen kurallarına uygun şekilde hareket etmeli ve aracın içinde mutlaka tıbbi maske kullanmalıdır. * Maskeler nemlenmesi durumunda değiştirilmelidir. Maskeler çıkarılırken lastiklerinden tutulmalı, maskelerin dış yüzeyine dokunulmamalı, maskeler tekrar lastiklerinden tutularak takılmalıdır. Kullanılmış maskeler ağzı bağlı çöp torbasına atılmalıdır. Maske değiştirme söz konusu ise el antiseptiği kullanılmalıdır. * Her müşteri ücretini kendisi verip, para üstünü kendisi almalıdır Yolcular için alınması gereken önlemler * Yolcular minibüsü beklerken sosyal mesafe kuralına uymalıdır.Yolcular minibüse binerken ve inerken sosyal mesafe kuralına uymalıdır. * Minibüslere seyreltme kurallarına uygun olacak şekilde, bir kişilik koltuklara 1 kişi, 2 kişilik koltuklara 1 kişi, 4 kişilik koltuklara 3 kişi oturacak şekilde yolcu alınabilir. * Minibüslerde, gün içerisinde araca binen her müşterinin kullanımına yetecek ölçüde alkol bazlı el antiseptiği veya %70'lik alkol içeren kolonya bulundurulmalı, müşteri minibüse bindiği anda alkol bazlı el antiseptiği veya kolonya kullanmalıdır. * Minibüse binen tüm müşteriler tıbbi/bez maske takmalı ve yolculuk boyunca çıkarmamalıdır. Havalandırma, temizlik ve dezenfeksiyon * Minibüslerin içine müşterilerin görebileceği bir yere COVID-19 bilgilendirme afişi asılmalıdır. * Minibüslerde klimanın iç hava sirkülasyon düğmesi kapalı olmalıdır. * Minibüslerin klima hava filtre bakımı düzenli olarak yaptırılmalıdır. * Minibüslerde pencereler uygun olan her fırsatta açılarak, minibüs iç havasının temizlenmesi sağlanmalıdır. * Minibüslerde genel iç temizliği gün sonunda su ve deterjan ile yapılmalıdır.

Pazar yerleri Pazar yerlerinde alınması gereken önlemler şu şekilde * Barındırdıkları risk açısından pazar yerlerinde kurallara uyum çok sıkı denetlenmelidir. * Pazar yerlerinin tüm giriş ve çıkışları kontrol altına alınmalıdır * Pazar yerlerinin girişlerinde ve pazar içerisinde uygun yerlere kurallar, sosyal mesafe, maske kullanımı ve el temizliğiyle ilgili afişler asılmalıdır. * Pazar yerlerine girişte maske zorunlu olmalıdır. Pazar yerinde kesinlikle maskesiz çalışan esnaf veya müşteri bulunmamalıdır. Maskelerin doğru şekilde kullanılması (çene ve burunu kapatacak şekilde) sağlanmalıdır. * Pazar yerlerindeki satıcılar ve müşteriler dâhil kişi sayısı her 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde sınırlandırılmalıdır. Hesaplama yapılarak pazar yerinin kapasitesi girişlere asılarak ilan edilmelidir. * Pazar yerine giren müşteri sayısı belirlenerek (görevlinin sayması veya turnike benzeri sistemler konulması) müşteri kapasitesine ulaşıldığında yeni müşteriler alınmamalı, sosyal mesafe kurallarına göre bekletilmelidir.

* Pazar yerlerinin tüm girişlerinde ve her tezgâhta el antiseptiği (kolonya vb.)bulundurulmalıdır. * Tezgâh olmadan yerde satış yapılmamalıdır. Tezgâhtarlar sık sık ellerini antiseptik ile temizlemelidir. Müşterilere yönelik önlemler * Pazar yerine maskesiz girişlere izin verilmemelidir. Maske pazar yerinde bulunulduğu sürece çıkarılmamalıdır. Ağız ve burnunu kapatacak şekilde maske takmalıdır. * Pazar yerlerinde sosyal mesafeye (en az 1 metre, 3-4 adım) uymaları konusunda uyarılmalıdır. Pazarcı esnafına yönelik önlemler * Pazar yerlerinde çalışan ve görev yapan herkes COVID-19, sosyal mesafe, maske kullanımı ve el temizliği konusunda bilgilendirilmelidir. * Pazar yerlerine girişte pazarcı esnafının ateşi ölçülmeli, ateşi 38 C üzerinde olanlara tıbbi maske takılmalı, pazar yerine girişine izin verilmemeli ve sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı olan pazarcı esnafının pazar yerine girişine izin verilmemelidir. * Pazarcı esnafı ağız ve burnunu kapatacak şekilde maske takmalıdır. Nemlendikçe ya da kirlendiğinde maske değiştirilmeli, maskenin dış yüzüne dokunulmamalıdır. Maske değiştirmeden önce ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Tezgâh arkasında satış yaparken diğer pazarcılarla arasındaki mesafenin en az 1 metre, 3-4 adım olmasına dikkat etmelidir. * Pazarcı esnafı ambalajsız satılan yaş sebze ve meyvelere tüketicilerin temas etmesini önlemeli, doğrudan kendileri hijyen koşullarına dikkat ederek poşetlemeli ve satışını yapmalıdır. Pazar esnafı bağırarak satış yapmamalıdır.

Şantiyelerde alınacak önlemler Şantiyelerde alınacak önlemler ise şunlar; * İş yerinde COVID-19 salgını kontrolü amacıyla sorumlu bir görevlinin belirlenmesi. Bu kişi “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu” tarafından belirlenen tercihen hekim veya sağlık personeli olmalıdır. Bu koşulun sağlanamadığı durumlarda işveren veya temsilcisi tarafından belirlenen bir çalışan, COVID-19 hastalığı konusunda bilgilendirilmeli ve görevlendirilmelidir. * İş yerinde çalışanlar arasında COVID-19 bulaşmasını engellemek için önlemlerin alınması * Servis araçlarının kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar: * Servis araçlarının özellikle sık temas edilen yüzeyleri başta olmak üzere temizlik ve hijyeninin sık aralıklarla sağlanması, * Servis olarak kullanılan araçların girişlerine el antiseptiği konulması, * Servis araçlarının taşıma kapasitesinin sosyal mesafe göz önüne alınarak planlanması, * Servislerle transferi yapılan çalışanların servislerde yan koltuk boş kalacak ve arka arkaya gelinmeyecek şekilde çapraz düzende oturtulmasının sağlanması * Yurt içi seyahatten dönen çalışanların sağlık kontrolünden geçirilmeden işbaşı yapmalarının engellenmesi İş yerine giriş ve çıkışlarda alınacak önlemler * Kullanılacak hijyen malzemelerinin konulmasına yönelik düzenlemelerin yapılması, * Bulaş riskini artırabilecek parmak izi okutulması gibi sistemlerin geçici süreyle kullanılmaması, mümkünse temassız sistemlerin kullanılması, * Sosyal mesafe kuralına uygun geçiş işaretlemeleri yapılarak mesafenin korunması, yığılmanın önlenmesi, * Çalışanların iş yerine girişlerinde temassız ateş ölçer ile ateşlerinin ölçülmesi, * Ateş, öksürük, nefes darlığı ve benzeri şikâyeti olan çalışan tespit edildiğinde diğer çalışanlarla temasını engelleyerek iş yeri sağlık birimi ve il/ilçe sağlık müdürlüğü ile temasa geçilmesi. Çalışma ortamında alınacak önlemler * COVID-19 salgını dikkate alınarak risk değerlendirmesi ve acil durum planlarının güncellenmesi, * Sosyal mesafe kuralı gözetilerek çalışma yöntem ve düzenlerinin yeniden gözden geçirilmesi ve bu kurala uygun düzenlemelerin yapılması, * Ara dinlenmeleri ve yemek molalarını da kapsayacak şekilde çalışma süreleri içinde çalışanların birbirleriyle etkileşimlerinin sosyal mesafeyi koruyacak şekilde planlanması ve takip edilmesi, * Çalışma alanında aynı anda bulunan çalışan sayısının asgari oranda tutulması ve çalışanlar arasında sosyal mesafenin sağlanması için planlama yapılması, mümkün olması halinde dönüşümlü ya da uzaktan çalışma gibi yöntemlerin tercih edilmesi, * Çalışma ortamının uygun ve yeterli düzeyde havalandırılmasının sağlanması ve günlük temizliğin su ve deterjanla yapılması, +Özellikle eller ile sık dokunulan yüzeylerin (kapı kolları, bataryalar, tırabzanlar, asansör, aydınlatma sistemleri gibi sık dokunulan düğmeler, telefon ahizesi, TV kumandası) ve ortak kullanım alanlarındaki tuvalet ve lavaboların temizliğinin günde en az iki kez sulandırılmış çamaşır suyu veya ürün tarifine göre klor tableti ile yapılması.

Terzi, ayakkabı tadilat işlemleri ve kuru temizlemeciler Terzi, ayakkabı tadilat işletmeleri ve kuru temizlemeciler ile ilgili önlemler şunlar; Çalışan personeli korumaya yönelik önlemler * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel olduğunda çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalıdır. El hijyenini sağlamak için, eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir. * Ölçü alırken ya da prova yaparken 1 metrelik sosyal mesafe korunamayacağından tıbbi maske ve yüz koruyucu kullanılmalı, iğne ve diğer aletler ağza götürülmemelidir. * Teslim alınan bütün ürünler poşet içinde alınmalı ve poşet içinde teslim edilmelidir. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. * Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları hususunda uyarılmalıdırlar. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak bez maske takılması yeterlidir. Girişte maskesi olmayanlar için maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya en az %70'lik alkol içeren kolonya ile ellerini ovalamalıdır.

Kitap ve kırtasiye mağazaları Kitap ve kırtasiye mağazaları ile ilgili önlemler şu şekilde; Çalışan personeli korumaya yönelik önlemler * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel olduğunda çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalıdır. El hijyenini sağlamak için, eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır. Antiseptik içeren sabun kullanmaya gerek yoktur, normal sabun yeterlidir. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. * Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları hususunda uyarılmalıdırlar. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak bez maske takılması yeterlidir. Girişte maskesi olmayanlar için maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya en az %70'lik alkol içeren kolonya ile ellerini ovalamalıdır. * Müşteriler, iş yeri içinde mecbur kalmadıkça yüzeylere dokunmamalıdır. Dokunulduğunda el antiseptiği kullanılmalıdır. * Müşterilerin iş yeri içinde mümkün olduğu kadar kısa süre kalması sağlanmalıdır.

Oyuncak mağazaları Oyuncak mağazaları ile ilgili önlemler şu şekilde; Çalışan personeli korumaya yönelik önlemler * Çalışan personelin COVID-19'un bulaşma yolları ve korunma önlemleri hususunda bilgilenmesi sağlanmalıdır. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtileri olan personel olduğunda çalıştırılmamalıdır. * Personel çalışırken ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler gelişirse, tıbbi maske takılı olarak sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Çalışan personelin tümü kuralına uygun maske takmalı, maske nemlendikçe ya da kirlendikçe değiştirilmelidir. Yeni maske takılırken ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Çalışan personelin el hijyenine dikkat etmesi sağlanmalıdır. Müşterilere yönelik önlemler * Müşterilerin iş yerinin girişinde görünür bir yere asılmış olan ve içeride uyulması beklenen kuralları açıklayan bilgilendirmeyi okuması sağlanmalıdır. * Müşteriler, diğer müşteriler ve çalışanlar ile aralarında sosyal mesafeyi sağlamaları hususunda uyarılmalıdırlar. * Müşterilerin maskeli olarak iş yerine girmesi sağlanmalıdır. Bu tip iş yerleri ve genel olarak toplum içinde kuralına uygun olarak bez maske takılması yeterlidir. Girişte maskesi olmayanlar için maske bulundurulmalıdır. * Müşteri iş yerine girdiğinde alkol bazlı el antiseptiği veya en az %70'lik alkol içeren kolonya ile ellerini ovalamalıdır. * Müşteriler, iş yeri içinde mecbur kalmadıkça yüzeylere dokunmamalıdır. Dokunulduğunda el antiseptiği kullanılmalıdır.

Pazar yerleri Pazar yerlerinde alınması gereken önlemler şu şekilde * Barındırdıkları risk açısından pazar yerlerinde kurallara uyum çok sıkı denetlenmelidir. * Pazar yerlerinin tüm giriş ve çıkışları kontrol altına alınmalıdır * Pazar yerlerinin girişlerinde ve pazar içerisinde uygun yerlere kurallar, sosyal mesafe, maske kullanımı ve el temizliğiyle ilgili afişler asılmalıdır. * Pazar yerlerine girişte maske zorunlu olmalıdır. Pazar yerinde kesinlikle maskesiz çalışan esnaf veya müşteri bulunmamalıdır. Maskelerin doğru şekilde kullanılması (çene ve burunu kapatacak şekilde) sağlanmalıdır. * Pazar yerlerindeki satıcılar ve müşteriler dâhil kişi sayısı her 4 metrekareye 1 kişi olacak şekilde sınırlandırılmalıdır. Hesaplama yapılarak pazar yerinin kapasitesi girişlere asılarak ilan edilmelidir. * Pazar yerine giren müşteri sayısı belirlenerek (görevlinin sayması veya turnike benzeri sistemler konulması) müşteri kapasitesine ulaşıldığında yeni müşteriler alınmamalı, sosyal mesafe kurallarına göre bekletilmelidir. * Pazar yerlerinin tüm girişlerinde ve her tezgâhta el antiseptiği (kolonya vb.)bulundurulmalıdır. * Tezgâh olmadan yerde satış yapılmamalıdır. Tezgâhtarlar sık sık ellerini antiseptik ile temizlemelidir. Müşterilere yönelik önlemler * Pazar yerine maskesiz girişlere izin verilmemelidir. Maske pazar yerinde bulunulduğu sürece çıkarılmamalıdır. Ağız ve burnunu kapatacak şekilde maske takmalıdır. * Pazar yerlerinde sosyal mesafeye (en az 1 metre, 3-4 adım) uymaları konusunda uyarılmalıdır.

Pazarcı esnafına yönelik önlemler * Pazar yerlerinde çalışan ve görev yapan herkes COVID-19, sosyal mesafe, maske kullanımı ve el temizliği konusunda bilgilendirilmelidir. * Pazar yerlerine girişte pazarcı esnafının ateşi ölçülmeli, ateşi 38 C üzerinde olanlara tıbbi maske takılmalı, pazar yerine girişine izin verilmemeli ve sağlık kuruluşuna yönlendirilmelidir. * Ateş, öksürük, burun akıntısı, nefes darlığı olan pazarcı esnafının pazar yerine girişine izin verilmemelidir. * Pazarcı esnafı ağız ve burnunu kapatacak şekilde maske takmalıdır. Nemlendikçe ya da kirlendiğinde maske değiştirilmeli, maskenin dış yüzüne dokunulmamalıdır. Maske değiştirmeden önce ve sonrasında el antiseptiği kullanılmalıdır. * Tezgâh arkasında satış yaparken diğer pazarcılarla arasındaki mesafenin en az 1 metre, 3-4 adım olmasına dikkat etmelidir. * Pazarcı esnafı ambalajsız satılan yaş sebze ve meyvelere tüketicilerin temas etmesini önlemeli, doğrudan kendileri hijyen koşullarına dikkat ederek poşetlemeli ve satışını yapmalıdır. Pazar esnafı bağırarak satış yapmamalıdır.