Salgına karşı BEKİD stratejisi

Tüm okuduklarım, veriler, pandeminin hızı, çeşitli zaman/gecikme parametreleri, “hastanelik etme” hızı, birçok model, simülasyonlar, hep şu temel sonuca varıyor: Evet, ciddi bir pandemi var ama bu bizim de AKTÖRÜ olduğumuz bir problem. Göktaşı gelmiyor. “Seyretmek” yerine pandemiyi ve etkilerini ‘yönetmek’ büyük çapta bizlerin elinde. Doğru politika birçok ülkede tam uygulanamıyor. Kanımca bunun nedeni sorunun zaman-gecikmeli ve üssel niteliğinden doğan ciddiyetini kavramamamız. Peki temel politika seçenekleri nedir:

Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Barlas, Cumhuriyet için salgına karşı alınacak BEKİD stratejisini yazdı.

1- “Yumuşak bastırma politikası” sonuç alıcı ve tutarlı bir strateji değil. Böyle bir strateji hastane yatışları eğrisini epey aşağıya çekse de yüksek sayıda hastalanma ve ölümler kaçınılmaz oluyor.

2- HEMEN ve SIKI Bastırma (Bu yola B diyelim): Acil sektörler ve işler dışında HERKES 2-3 hafta evde oturacak, acil olanlar dışında bir araya gelme, toplantı hiç yok.) Bu politika, vaka ve hastaneye yatış eğrisini tabii ki çok ciddi indirecek. Ölümler doğal olarak çok düşecek. Ama sırf bu da tam yeterli DEĞİL.

3- HEMEN hastane ve ‘esnek’ yoğun bakım ek kapasite yaratmak/yönetmek (Buna da EK diyelim). Çünkü sert bir bastırma sonrası bile var olan kapasite yetmeyecek. Acil olarak hastane odası, özel yatak, oksijen/cihaz/malzeme ve gerekli ‘personel’ artışı için en hızlı işe koyulmak gerekiyor (Çin bunu başardı). Eğer 2 ve 3. yöntemler (bir arada “BEK” diyelim) birlikte yapılırsa, pandemi ilk sezonunda (Hazirana kadar), herhangi bir hastalıktan daha ağır bir hasar yaratmıyor. Ve çok değerli bir ZAMAN kazanılıyor.

4- Bugün “hemen” konuşulması ütopik olan ama en önemli etkinlik devreye giriyor: Bio/med ilaç, test, ve aşı araştırmaları (Bu kolu İ diye adlandıralım)... Bunlardan sonuç almak için gerekli 5-10 ay boyunca “dengeli bastırma” (D) stratejileri gerekecek. Bu dengeli, gerektiğince izolasyon vb. politikasının ne dozda, nasıl olacağı virüsün yazın ve sonrası nasıl davranacağına bağlı... Ancak şimdi uygulayacağımız BASTIRMA politikasından çok daha esnek ve yumuşak olacağı kesin. Yukarıda anlatılan 2, 3 ve 4. yaklaşımlar (BEKİD) birlikte ve TAVİZSİZ, sabırla ve akılla uygulanırsa, bu pandemi ciddi bir hasar vermeden yenilebilir.