Adalet Bakanlığı'ndan Adli Görüşme Odaları hakkında genelge

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül imzasıyla adli görüşme odalarının kullanımına ilişkin başsavcılıklara ve adalet komisyonlarına genelge gönderildi.

Genelgede, adliyelerde mağdurların ve özellikle çocukların, özel oluşturulan ortamlarda uzmanlar aracılığıyla şüpheli ve sanıkla yüz yüze gelmeden beyanına başvurulabilmesine imkan sağlayan adli görüşme odalarının (AGO) mağdur odaklı uygulamaların başında geldiği hatırlatıldı.

Çocuk İzlem Merkezlerinin (ÇİM), nitelikli cinsel istismar mağduru çocukların muayene ve beyan işlemlerinin uzmanlar aracılığıyla bir arada tamamlanabilmesine imkan tanıdığı anımsatılan genelgede, AGO'nun ise SEGBİS donanımı ile hakim ve cumhuriyet savcılarının yanı sıra şüpheli, sanık, müdafi ve mağdur vekilinin de uzmanlar aracılığıyla mağdura çevrim içi soru yöneltebilmesine olanak tanıdığı aktarıldı.

Genelgede, birbirini tamamlayan, destekleyen AGO ve ÇİM uygulamalarının temel amacının, mağdur ifadesinin uzman eşliğinde rahat bir ortamda alınması, mağdur ile failin karşı karşıya getirilmeyerek, mağdurun ikincil örselenmesinin önüne geçilmesi ve sağlıklı bir beyan delili elde edilmesi olduğu belirtildi.

Soruşturma ve kovuşturma mercilerinde kendilerini doğrudan ifade etmekte zorlanan çocukların ifadelerinin özel iletişim teknikleriyle alındığı, böylece sağlıklı ve ayrıntılı bir beyan delilinin elde edildiği vurgulanan genelgede, hukuk mahkemelerinde ve özellikle boşanma, velayet ve kişisel ilişki tesisine dair davalarda da AGO'nun kullanılabildiği kaydedildi.

- Genelgede 20 konuya dikkat çekildi

Genelgede, adli görüşme odalarının kullanımıyla ilgili şu 20 noktaya dikkat edilmesi istendi:

1- Çocuk veya mağdurun, şüpheli veya sanık ile yüz yüze gelmemesi ya da ifade veya beyanının özel ortamda alınması gerektiği değerlendirilen durumlarda mutlaka AGO kullanılacak.

2- AGO, sadece çocuk ifadelerinde değil, şüpheli veya sanık ile yüz yüze gelmemesi ya da beyanının özel ortamda alınması gerektiği değerlendirilen diğer suç mağdurlarının, özellikle şiddet mağduru kadınların beyanlarının alınmasında da kullanılacak.

3- 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 102 ve 103'üncü maddelerinin birinci fıkralarındaki "cinsel saldırı" ve "çocuğun cinsel istismarı" soruşturma ve kovuşturmalarında, fail ve mağdurun yüz yüze gelmemesi ya da mağdurun beyanının özel ortamda alınması gerektiği değerlendirilen durumlarda mağdur beyanı mutlaka AGO'da alınacak.

4- Bu suçlara ilişkin soruşturmalarda, mağdur beyanı, cumhuriyet savcısının nezaretinde bunun için oluşturulmuş ÇİM ve benzeri özel merkezlerde alınacak.

5- Soruşturma aşamasında AGO veya ÇİM'de beyanına başvurulan çocuk veya mağdurlara, şüphelinin lehine ve aleyhine sorulması gereken hususlar ile maddi hakikatin ortaya çıkarılmasına yönelik tüm sorular yöneltilecek, böylece zorunluluk arz eden durumlar dışında, bu mağdurların kovuşturma aşamasında beyanlarının yeniden alınmasının önüne geçilecek.

6- ÇİM veya AGO'da soruşturma aşamasında alınan ifade kayıtları öncelikle değerlendirilecek. Maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından zorunluluk bulunmayan hallerde ya da alınan ifade ve beyanların kamera, ses kaydı, biyolojik delil, parmak izi, ikrar gibi diğer delillerle yeterince desteklenmesi durumunda, mağdurun ÇİM veya AGO'da alınan beyanıyla yetinilmesi hususunda hassasiyet gösterilecek.

7- 5237 sayılı Kanun'un 103'üncü maddesinin ikinci fıkrasına ilişkin kovuşturmalarda, maddi gerçeğin ortaya çıkarılması için mağdur çocuğun mutlaka tekrar dinlenilmesi gerektiği değerlendirilen durumlarda, mağdur çocuk beyanı ÇİM ve benzeri özel merkezlerde alınacak.

8- 5237 sayılı Kanun'un 102'nci maddesinin ikinci fıkrasına ilişkin kovuşturmalarda, maddi gerçeğin ortaya çıkarılması için mağdurun mutlaka tekrar dinlenilmesi gerektiği durumlarda, AGO kullanılarak mağdur beyanının alınması hususunda hassasiyet gösterilecek.

9- AGO'nun sadece mağdur çocuklar ile cinsel suç mağdurlarının beyanlarının alınması işlemlerine özgülenmediği hatırda tutulacak. Özellikle ilk defa suç işleyen çocuklar başta olmak üzere suça sürüklenen çocukların soruşturma aşamasındaki ifadelerinin alınmasında mümkün olduğu kadar AGO kullanılacak. İşlenen suçun niteliği itibarıyla taraflarla yüz yüze gelmemesi veya özel ortamda dinlenilmesi gerektiği değerlendirilen tanık çocuk beyanlarının, çocuğun üstün yararı ilkesi gereğince AGO'da alınması yönünde hassasiyet gösterilecek. Mağdur çocuklar ile maruz kaldığı suç nedeniyle psikolojisi bozulan ve uzman desteğine ihtiyaç duyan diğer mağdur beyanları da AGO'da alınabilecek.

10- Ceza yargılaması dışında boşanma, velayet ve çocukla kişisel ilişki tesisine ilişkin davalar başta olmak üzere, hukuk muhakemesinde de çocukların duruşma sırasında tanık olarak beyanlarının alınmasında AGO'nun kullanılabileceği hatırda tutulacak.

11- Uzman tarafından nitelikli bir görüşme yapılabilmesi, gerekli bilgilerin edinilmesi ve görüşme sürecine ilişkin hazırlıkların tamamlanabilmesi için AGO randevuları, UYAP sistemi üzerinden mümkün olduğu kadar önceden talep edilecek.

12- AGO'dan randevu alınması işlemleri sırasında, uzmanın adli görüşmeye hazırlanması ve görüşmede dikkate alması gereken hususlarla ilgili bilgi sahibi olması amacıyla iddianame, taraf beyanları ve raporlar başta olmak üzere tüm ilgili evraklar UYAP üzerinden gönderilecek.

13- İfade ve beyanının AGO'da alınmasına karar verilen çocuk veya mağdurlar için çıkarılacak davetiyelerde, ifade veya beyanın alınacağı saat öncesinde AGO'da hazır olunması gerektiği hususunda uyarı bulunacak, mümkün olduğu ölçüde davetiyelere AGO broşürü eklenecek.

14- Adli görüşme yapılmadan önce mağdura sorulacak sorular ile özellikle açıklığa kavuşturulması beklenen hususlara ilişkin, gerekmesi halinde ön görüşme de dahil olmak üzere uzman tarafından tüm hazırlıklar yapılacak.

15- AGO'da ifade ve beyan alma süreçlerine katılması beklenen müdafi ve vekillerin adli görüşme gün ve saatinde gözlem odası veya duruşma salonunda hazır bulunması sağlanacak.

16- AGO'da dinlenilmek üzere uzman tarafından hazırlanan çocukların mutlaka belirlenen saatte beyanları alınacak, çocukların uzun süre bekletilerek ikincil örselenmelerine mahal verilmeyecek.

17- Adli görüşmenin gerçekleştirilmesi sırasında görüşme yapılan kişiye cumhuriyet savcısı, hakim veya avukat tarafından sorulması istenen sorular, çocuk veya mağdurun yaşı, gelişimi ve bireysel özellikleri dikkate alınarak bizzat uzman tarafından yöneltilecek.

18- Adli görüşme sırasında mağdurun anlatımı, mümkün olduğu ölçüde sorularla bölünmeyecek, sorulması istenen ek hususlar, çocuk veya mağdurun anlatımına ara verdiği zamanlarda usulünce yöneltilecek.

19- Adli görüşme sonrasında uzman tarafından hazırlanan adli görüşme raporunda, çocuk hakkında alınabilecek koruyucu ve destekleyici tedbirler önerilecek.

20- AGO'ların işleyişi ve etkin şekilde kullanılmasının sağlanması amacıyla yılda bir kez cumhuriyet başsavcısı, adalet komisyonu başkanı ve ilgili cumhuriyet savcılarının katılımıyla değerlendirme toplantısı yapılacak, bu toplantıya AGO'yu kullanması öngörülen hakimler de davet edilecek." (AA)