2020 insan hakları raporunda Türkiye: Ölümler, saldırılar, cinayetler...

Türkiye İnsan Hakları Vakfı'nın (TİHV) İnsan Hakları Raporu’na göre, 2020 yılında yaşam hakkı ihlal edilen en az 3 bin 291 kişi hayatını kaybetti; her gün en az 6 işçi, yıl boyunca 2 bin 427 işçi yaşamını yitirdi; en az 284 kadın ve en az 26 çocuk erkekler tarafından öldürüldü; cezaevlerinde 35 kişi yaşamını yitirdi; 322 sağlık emekçisi salgın nedeniyle hayatını kaybetti.

ANKA'dan Sinan Tartanoğlu'nun haberine göre; Siyasi parti yöneticisi veya üyesi 141, sivil toplum kuruluşu yöneticisi veya üyesi 90 kişi tutuklandı, 25 insan hakları savunucusu ise gözaltına alındı. 2 bin 14 kişi toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde gözaltına alındı, 137 protestocuya toplam 253 yıl hapis cezası verildi.

Yaklaşık 62 milyon kişi toplantı ve gösteri özgürlüğünü, valilik kararları nedeniyle kullanamadı. 41 gazeteciye 173 yıl 11 ay hapis cezası verildi. 616 kişi sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek gözaltına alındı, 11 kişi tutuklandı, 147 kişi hakkında soruşturma açıldı. Raporda, “Siyasal iktidar salgını baskıyı daha da artırmanın fırsatı haline getirdi” değerlendirmesi yapıldı.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), 2020 yılı Türkiye İnsan Hakları Raporu'nu yayınladı. Raporda, 2020 yılında hak ve özgürlüklerdeki geriye gidişte Covid-19 salgınının önemli bir faktör olarak öne çıktığı belirtildi. Raporda, Covid-19 süreci ile ilgili olarak şu değerlendirme yapıldı:

"Salgın ile mücadeleyi bir önleme ve halkın sağlığını koruma sorunu olarak değil de militarist bir zihniyetle güvenlik sorunu hâline getiren siyasal iktidar, bu süreci erkini daha da merkezileştirmenin ve toplum üzerindeki baskı ve kontrolünü daha da artırmanın bir fırsatı hâline getirmiştir."

Raporda dikkat çeken veriler şöyle:

. 2020 yılında yaşam hakkı ihlal edilen en az 3 bin 291 kişi hayatını kaybetti. En az 2 bin 427 işçi iş cinayeti sonucu yaşamını yitirdi. Her gün en az 6 işçi iş cinayeti sonucu yaşamını yitirdi. En az 741 işçi Covid-19 nedeniyle yaşamını yitirdi.

. En az 284 kadın, erkekler tarafından öldürüldü. Şüpheli bir şeklide ölen veya intihar ettiği iddia edilen kadın sayısı ise en az 255. Aynı süre içinde öldürülen çocuk sayısı ise 26.

. Salgın nedeniyle 2020 yılında 322 sağlık emekçisi yaşamını yitirdi.

"EN AZ 404 KİŞİ İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELEYE MARUZ KALDI"

. En az 140 olayda en az 404 kişi işkence ve kötü muamelelere maruz kaldı ve en az 86 kişi yaralandı. Tespit edilen 139 olayın 22’si ev baskınları sırasında, 86’sı açık alanlarda ve 31’i resmi gözaltı merkezlerinde meydana geldi. 1 olayda ise zorunlu askerlik görevini yapan 1 kişi işkence ve diğer kötü muameleye maruz kaldı.

"13 IRKÇI SALDIRIDAN 8'İ MÜLTECİLERE KARŞI"

. 13 ırkçı saldırı sonucunda 3'ü çocuk toplam 7 kişi yaşamını yitirdi, 1'i çocuk 8 kişi yaralandı. Bu saldırıların 8'i mültecilere karşı yapıldı. Giresun, Yozgat, Sakarya ve Afyon'da yapılan saldırılar ise Kürt işçilere yönelik oldu.

. Gözaltına alındıktan sonra şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdiği tespit edilen kişi sayısı 1. Aynı olayda 1 kişi de yaralandı. Olay, 11 Eylül 2020 tarihinde Van’ın Çatak ilçesinde yaşandı. Servet Turgut ve Osman Şiban isimli iki vatandaşın gözaltına alındıktan sonra askeri helikopterden atıldıkları tartışırken Turgut kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi.

"CEZAEVLERİNDE 35 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ"

. Cezaevlerinde en az 35 mahpus yaşamını yitirdi. 8’i Covid-19 salgını nedeniyle olmak üzere 19 hasta mahpus yaşamını yitirdi. Şüpheli bir şekilde yaşamını yitiren mahpus sayısı 3. Salgın kapsamında gerekli önlemlerin alınmaması, 50’si ağır 1564 hasta mahpus açısından da risklere ve hak ihlallerine yol açtı. Hastane sevkleri düzenli yapılmadığı için mahpusların muayene ve tedavileri aksadı.

"SALGINDA KAÇ MAHPUS YAŞAMINI YİTİRDİĞİ BİLGİSİ PAYLAŞILMADI"

. Salgında kaç mahpusa test yapıldığı, kaçının testinin pozitif çıktığı, kaç mahpusun hastaneye kaldırıldığı ve kaç mahpusun Covid-19 nedeniyle yaşamını yitirdiğine dair kesin bilgiler yetkililer tarafından kamuoyu ile paylaşılmamaktadır. Hastalık belirtisi gösteren mahpuslara test yapılamadı, hastalara gerekli müdahale zamanında yapılmadı. Birçok cezaevinde hastalık belirtileri gösteren mahpusların zamanında karantina koğuşlarına götürülmediği tespit edildi.

KARANTİNA KOĞUŞLARINDAKİ SORUNLAR

. Birçok cezaevinde karantina koğuşlarının mevcut koşulları bizzat bir sağlık sorunu oluşturdu. Cezaevlerinde yetersi sayıda karantina koğuşu açılmadı. Farklı hastanelere ve adliyelere sevk olan veya yeni tutuklanan mahpuslar, aynı karantina koğuşlarında tutuldu, bulaş riski arttı. Karantina koğuşlarına sürekli yeni kişilerin getirilmesi, halihazırda karantinada olan mahpusların karantina sürelerini uzattı.

"SİYASİ PARTİ ÜYE VEYA YÖNETİCİSİ 141 KİŞİ TUTUKLANDI"

. 3 milletvekilinin vekillikleri, haklarındaki kesinleşmiş mahkeme kararlarına dayanarak düşürüldü ve söz konusu 3 milletvekili tutuklandı. 1 milletvekili saldırıya uğradı. Önceki dönemlerde milletvekilliği yapmış 6 siyasetçi gözaltına alındı, 1’i tutuklandı, 3’ü adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.

. Yerel yönetimlere seçilmiş 108 kişi gözaltına alındı. Siyasi partilerin üye ve yöneticisi olan en az 513 kişi gözaltına alındı, 141 kişi tutuklandı.

"STK ÜYESİ VEYA YÖNETİCİSİ 90 KİŞİ TUTUKLANDI"

. Dernek, vakıf, sendika ve meslek örgütleri ile çeşitli platformlar ve inisiyatiflerin üye ve yöneticisi olan en az 299 kişi gözaltına alındı, 90 kişi tutuklandı.

“25 HAK SAVUNUCUSU GÖZALTINA ALINDI”

. İnsan hakları savunucusu 25 kişi gözaltına alındı.

. 2020 yılında ‘örgüte yardım ve yataklık etmek’, ‘örgüt propagandası yapmak’ ve ‘örgüt üyesi olmak’ gibi gerekçeler ile en az bin 865 kişi gözaltına alındı, 211 kişi tutuklandı. 231 kişi adli kontrol şartıyla, 23 kişi ise ev hapsi şartıyla serbest bırakıldı.

“8 PARTİ BİNASI SALDIRIYA UĞRADI”

. 3 siyasi partinin 1 il ve 7 ilçe binasına kimliği belirsiz kişi ya da kişiler tarafından saldırıya uğradı. Daha sonra kendisi polise teslim olan 1 saldırgan tutuklandı. HDP’nin 4 il ve 6 ilçe binası güvenlik güçleri tarafından basıldı.

"2 BİN 14 KİŞİ PROTESTOLARDA GÖZALTINA ALINDI"

. Birçok kesim tarafından yapılan 745 eyleme kolluk kuvvetleri tarafından müdahale edildi, 88 toplantı ve gösteri engellendi. Bu müdahalelerde 2014 kişi fiziksel şiddet kullanılarak gözaltına alındı, en az 65 kişi yaralandı, 1’i çocuk olmak üzere 9 kişi tutuklandı. En az 335 kişiye katıldıkları eylem ve etkinliklerde 'Covid-19 kapsamında alınan önlemlere uymadıkları' gerekçesiyle toplam en az 790 bin 490 Türk lirası para cezası uygulandı.

"137 KİŞİYE TOPLAM 253 YIL TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ CEZASI"

. Ayrıca katıldıkları toplantı ve gösteriler gerekçe gösterilerek 2020 yılı içinde 506 kişi hakkında açılan davaların duruşmaları görüldü. 2020 yılı içinde sonlanan davalarda 61 kişi beraat ederken 137 kişi toplan 253 yıl hapis cezası ile cezalandırılmıştır.

"36 İLDE, 61 MİLYON KİŞİ TOPLANTI VE GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜNÜ KULLANAMADI"

. 36 ilde yaşayan 61 milyon 959 bin 479 yurttaş, en kısası 1 en uzunu 30 gün olmak üzere valilikler tarafından 130 kez eylem ve etkinliklerin yasaklanması nedeniyle toplantı ve gösteri özgürlüğünü kullanamamıştır.

41 GAZETECİYE 173 YIL HAPİS CEZASI

. En az 72 basın çalışanı ve 1 yazar gözaltına alındı. En az 25 gazeteci 2020 yılı içinde tutuklandı, 17 gazeteci ise adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. 2020 yılında en az 239 gazeteci ve basın çalışanı haklarında açılan 129 davada yargılandılar. Sonuçlanan davalarda 41 gazeteci toplam 173 yıl 11 ay 7 gün hapis cezası ve 34.160 TL para cezası ile cezalandırıldı. 32 gazeteci beraat etti, 5 dava ise düşürüldü. Ayrıca 32 gazeteci hakkında soruşturma başlatıldı. 5 gazeteciye, 2 basın kuruluşuna, 1 ilde Gazeteciler Cemiyeti’ne ait araca saldırı düzenlendi; 3 gazeteciye saldırı girişiminde bulunuldu. 5 gazeteci ve 1 yazar tehdit edildi, 1 gazeteci ise kendilerini istihbaratçı olarak tanıtan kişilerce ajanlık dayatmasına maruz kaldı. 2020 yılında en az bin 79 habere, 97 internet sitesine, 635 internet adresine, aralarında Fransız mizah dergisi Charlie Hebdo’ya ait sosyal medya hesabının da olduğu 10 sosyal medya hesabına ve 301 içeriğe erişim mahkeme kararlarıyla engellendi. Ayrıca henüz basılmamış olan bir kitap ile bir gazete sayısı da mahkeme kararıyla yasaklandı.

"616 KİŞİ SOSYAL MEDYA PAYLAŞIMLARI NEDENİYLE GÖZALTINA ALINDI"

. Sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek en az 616 kişi gözaltına alındı, 11 kişi tutuklandı, 16 kişi adli kontrol şartıyla, 1 kişi yurtdışına çıkış yasağıyla serbest bırakıldı.

. En az 147 kişi hakkında sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek soruşturma başlatıldı. Sosyal medya paylaşımları gerekçe gösterilerek açılan 12 davada 5 kişi 20 yıl 4 gün hapis cezası ile cezalandırıldı, 3 kişi ise beraat etti.

. ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ iddiasıyla 2020 yılında en az 24 kişi gözaltına alındı, 2 kişi tutuklandı.”