Afgan göçmenler Türkiye’de nasıl haberleşiyor?

Kurban Bayramı’nda Türkiye’den en çok aranan ülkeler listesinin de gösterdiği gibi Afganların temel iletişim aracı cep telefonları. Suriyelilerin aksine Afganların çoğu internetten yararlanamıyor. Taliban’ın internet altyapısına yönelik saldırıları ve Afganistan’da internet erişiminin zaten düşük olması bu durumun temel nedenlerinden.

ABD’nin Afganistan’dan çekilmesiyle beraber Taliban ülke yönetimini ele geçirdi. Taliban’dan kaçan pek çok Afgan havalimanlarına akın etti. Pek çoğu da günlerce yürüyerek kaçak yollarla İran üzerinden Türkiye’ye geldi. Taliban internet altyapısını ve baz istasyonlarını imha ettiği için ülkenin çoğu yerinde çevrim içi bağlantı mümkün değil. Peki Afgan göçmenler Türkiye’de nasıl haberleşiyor?

Journo’da yer alan Şenol Balı imzalı habere göre, Afgan göçmenler 12-15 günlük yürüyüşten sonra önce İran’a ulaşıyor. Son haftalarda bu ülkenin sınır yerleşimlerinden Van’ın Çaldıran, Saray, Özalp ve Başkale ilçelerine binlerce düzensiz göçmen giriş yaptı. Taliban ile merkezi hükûmet arasında sıkışan genç Afganlar son göç dalgasının omurgasını oluştursa da sığınmacılar arasında kadınlar ve çocuklar da var. Çoğu öncelikle can güvenlikleri için, ardından çatışmalar nedeniyle Afganistan’da ekonomik istikrarın bozulacağı endişesiyle ülkelerini terk ediyor. Bu yüzden Afganlar, yürüyüşleri boyunca açlık, barınma, darp, taciz ve dolandırılma gibi birçok sorunla karşılaşmalarına rağmen geri dönmüyor. Birkaç ülkede ağı bulunan kaçakçılar eşliğinde zorlu yolculuklarını sürdürenlerin yanı sıra tek başına yürüyenler de var.

Afgan göçmenlerden birçoğunun amacı bir başka ülkede iş bulup Afganistan’da kalan ailelerine para göndererek onların geçimini sağlamak. Peki bu göçmenler Türkiye’ye geldiklerinde Afganistan ile nasıl haberleşiyor?

Her ülkede farklı simkart

Göçmenlerin ve uzmanların verdiği bilgilere göre, Afganların anavatanlarındaki yakınları ve tanıdıklarıyla iletişimleri göç yolculuğu boyunca neredeyse tamamen kopuyor. Bunun iki nedeni var: Birincisi, Afganistan’da aldıkları simkartlar ve kullandıkları GSM operatörleri İran ve Türkiye’de çalışmıyor. İkincisi, kaçakçılar göçmenlerin telefonlarına el koyuyor.

Telefonu olanların da genelde internet paketine verecek parası kalmıyor. Az sayıda Afgan, internet bağlantısı olan bir telefonla göç yolculuğunu yapıyor. Bu telefonun temel işlevi, Google Haritalar ve Google Çeviri gibi teknolojik kolaylıklardan faydalanmalarını sağlamak oluyor. Çünkü Afganistan ile internet üzerinden iletişim neredeyse imkânsız. Taliban internet altyapısını ve baz istasyonlarını imha ettiği için ülkenin çoğu yerinde çevrim içi bağlantı mümkün değil.

Bu nedenle birçok Afgan, Türkiye’ye geçtikten sonra bir telefon bulup ülkelerindeki yakınlarının sabit hatlarını arama yolunu seçiyor. Kafilede telefonu olan bir arkadaşından ricacı olmak bunu yapabilmenin bir yolu. Bir başka yöntem ise kendilerine rehberlik eden kaçakçılara fahiş ücretler ödeyerek bir telefon ve simkart satın almak.

Afgan mülteci Muhammed: Günlerdir kimseyle iletişim kuramıyoruz

Van-Tatvan karayolunda biri Pakistanlı, dördü Afgan olan 5 kişilik bir gruptakiler 22 gündür yürüdüklerini söylüyorlar. Ankara’daki bir tanıdığının numarasını eline yazan Afgan mülteci Muhammed D.’nin anlattığına göre kaçakçılar telefonlarını ellerinden almış. Muhammed ve diğer dört kişi Van’a geldikten sonra büyük kafileden ve kaçakçılardan ayrılmış. Kendi başlarına yaptıkları yolculuk boyunca dünyadan kopmuşlar.

14 kişilik kafilede bir tek telefon var

Bitlis’in Tatvan ilçesi çıkışında bulunan bir viyadüğün altında bekleyen 14 kişilik kafiledeki birkaç göçmende telefon var ama sadece birinde Türkiye’de bulunan operatörlere ait bir simkart bulunuyor. Neredeyse tüm grup bu simkart sayesinde Afganistan’daki aileleriyle ve kaçakçılarla iletişimlerini devam ettiriyor. Şarj sorunu yüzünden ve internet paketinin bitmesi nedeniyle zaman zaman bu iletişim kopuyor.

Kurban Bayramı’ndan en çok Afganistan arandı

Turkcell’in geçtiğimiz günlerde yayımladığı verilere göre bu operatörü kullananlar Kurban Bayramı’nda yurt dışındaki tanıdıklarıyla veya yakınlarıyla 3 milyon 739 bin 509 dakika konuştu. Bayramda Türkiye’deki kullanıcıların en çok arama yaptığı ilk 5 ülke sırasıyla Afganistan, Almanya, Türkmenistan, Belçika ve Fransa oldu.

Afganistan’ın en çok aranan ülke olması ve Suriye’nin ilk sıralarda yer almaması, Türkiye’deki mültecilerin uyruğuna, sayısına ve dağıldıkları kentlere yönelik yeni tartışmalara yol açtı. Afgan Mülteciler Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği (ARSA) Kurucusu ve Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Zakira Hekmat, bu durumu Afganistan’daki internet kullanımının az olmasına bağlayarak şöyle diyor:

Afganistan’ın bazı yerlerinde internet hizmeti yaygın kullanılmamaktadır. İnsanların ya akıllı telefonu yok veya akıllı telefonunda internet paketi yok. Taliban Afganistan’ın birçok yerinde elektrik santrallerini, bağlantılarını, enerji ve iletişim hatlarını imha ediyor. Elektrik olmayınca zaten kablosuz internet çalışmıyor. O yüzden Türkiye’deki insanlar daha çok Turkcell ve Türk Telekom’dan yurt dışı paketler alarak aileleri ile [telefon üstünden] iletişim kuruyor.