AYM Başkanı Arslan'dan bireysel başvuru açıklaması: 'Bu bataklık kurutulmalı'

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, AYM Başkanı Zühtü Arslan, Avrupa Konseyi Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Başkanı Faruk Kaymakcı ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Başkanı Nikolaus Meyer-Landrut, Ankara'da 'Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Etkili Şekilde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi' açılışına katıldı.

''BİREYSEL BAŞVURU BÜYÜK BİR KAZANIMDIR''

AYM Başkanı Zühtü Arslan burada yaptığı konuşmada, bireysel başvurunun uygulamaya geçmesinin 9'uncu yıl dönümü olduğunu belirterek proje ile bireysel başvurunun amacı olan objektif etkinin üzerinde durulmasına vesile olacağını söyledi.

Arslan, bireysel başvurunun Türk hukuk sisteminde çok köklü bir değişikliğe yol açtığını kaydederek, "Bireysel başvuru sayesinde anayasal hak ve hürriyetlere yönelik ihlal iddialarının uluslararası organlara taşınmadan, öncelikle ulusal sınırlar içinde ele alındığı ve ihlallerin giderildiği etkili bir hak arama yolu oluşturulmuştur. AYM'nin bireysel başvuru kapsamındaki incelemesi, temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmasında ve geliştirilmesinde bireylere en üst düzeyde koruma sağlamaktadır.

Bu anlamda bireysel başvuru ülkemiz ve insanımız açısından büyük bir kazanımdır. Bu büyük kazanımı etkili bir hak arama yolu olarak gelecek kuşaklara taşımak da başta AYM olmak üzere hepimizin ortak sorumluluğudur. Bu sorumluluğun gereklerinden biri ve belki de en başta geleni, bireysel başvurunun uygulanması sürecinde karşılaşılan sorunları tespit etmek ve bunları çözmeye gayret etmektir" dedi.

''İHLAL KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ ÖNEMLİ''

Zühtü Arslan bireysel başvuruya ilişkin zorlukların başında gitgide artan başvuru sayısının geldiğini bildirerek şunları söyledi:

"Bireysel başvuruyu kabul eden ve başarılı bir şekilde uygulayan hiçbir ülkede, bizde olduğu kadar çok sayıda başvuru yapılmamıştır. İspanya ve Almanya Anayasa Mahkemelerine yapılan 5-6 bin civarındaki yıllık başvuru mahkememize neredeyse bir ayda yapılan başvuru sayısına tekabül etmektedir.

Dahası Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine 47 ülkeden yapılan başvurudan daha fazlası AYM'ye yapılmaktadır. Mahkememiz bu artan tüm gücüyle çalışmaktadır. 9 yıllık uygulama sonunda belirtmek isterim ki, bireysel başvurunun etkili bir hak arama yolu olarak sürdürülmesi, yapısal birtakım tedbirlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu tedbirlerden belki de en önemlisi bireysel başvurunun objektif etkisinin anlaşılmasını ve hayata geçirilmesini sağlayacak adımların atılmasıdır. Bunun için de ihlal kararlarının gereği gibi yerine getirilmesi ve yeni ihlallerin engellenmesi hayati derecede önemlidir."

Aslan, aslında daha bireysel başvuru başlamadan, verilecek hak ihlali kararlarının gereklerine ilişkin tartışmaların başladığını hatırlatarak, "AYM, açılan bir iptal davası üzerine verdiği kararda bireysel başvuru yolunun mahiyetine ilişkin önemli tespitler yapmıştır.

Mahkemeye göre bireysel başvuruda yapılması gereken sadece bir hakkın ihlal edilip edilmediğini tespit etmekten ibaret değildir. Bireysel başvuru yolu bir yandan ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını ve ihlalin yol açtığı zararın giderilmesini, diğer yandan da bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin kamu gücü tarafından ihlalinin önlenmesini gerektirmektedir" dedi.

''HEDEF BATAKLIĞI KURUTMAK''

Arslan, bireysel başvuru kurumunun nihai amacının, bireysel başvuru sonucu verilen kararların etkili bir şekilde uygulanmasıyla yeni ihlallerin önlenmesi olduğunu bildirerek şunları dedi:

"'Bataklık' metaforunu kullanacak olursak, bireysel başvurunun hedefi tek tek sivrisinekleri yok etmek değil, onları üreten bataklığı kurutmaktır. Bireysel başvurunun bu objektif amacını gerçekleştirme konusunda yasama, yürütme ve yargı olarak hepimize önemli görevler düşmektedir. Bu görevlerin muhatabı ihlalin kaynağına göre idare, yargı veya yasama olabilmektedir.

Eğer hak ihlali idari bir işlemden kaynaklanmış, yargı kararıyla da bu ihlal giderilememiş ise yahut ihlal doğrudan yargı kararından kaynaklanmışsa AYM yeniden yargılamaya karar verebilmektedir. Bu durumda öncelikle yeniden yargılama yapılmak suretiyle ihlale yol açan karar kaldırılacak ve ihlali giderecek şekilde yeni bir karar verilecektir.

AYM, ihlalin ve sonuçlarının giderilmesine yönelik olarak yargılamanın yenilenmesi kararı verdiğinde, derece mahkemelerinin yargılamayı yenilemekten başka seçenekleri bulunmamaktadır. Mahkememizin kararlarında vurgulandığı üzere bu durum Anayasa ve kanundan kaynaklanan bir zorunluluktur" dedi.

''YASAMANIN YASAL DEĞİŞİKLİĞİ YAPMASI GEREKİR''

Arslan, esasen yargılamanın yenilenerek somut ihlalin giderilmesinin de yeterli olmadığını vurgulayarak, "Aynı veya benzer konularda yeni ihlallerin önlenmesi için idarenin ve tüm yargı mercilerinin yeni başvuruları beklemeden ihlal kararında belirlenen esaslara uygun şekilde davranmaları gerekmektedir. Bu durum bireysel başvurunun objektif etkisinin bir gereğidir.

Diğer yandan ihlalin idarenin veya yargının kararından değil de bizzat kanundan kaynaklandığı durumlarda ise yeniden yargılama yapılmasının bir anlamı olmayacaktır. Bu durumda yapılması gereken ihlale neden olan kanun hükmünün kaldırılması veya değiştirilmesidir. Dolayısıyla ihlalin kanundan kaynaklandığı hallerde yasama organının harekete geçerek gerekli yasal değişikliği yapması bilhassa yeni ihlallerin önlenmesi bakımından hayati derecede önemlidir" diye konuştu.

''HER İHLAL KARARI ANAYASA’YA AYKIRILIK TESPİTİDİR''

Arslan, AYM'nin her ihlal kararının aynı zamanda bir Anayasa’ya aykırılık tespiti olduğunu belirterek, "Bu nedenle tespit edilen aykırılığın giderilmesi ve yeni aykırılıkların önlenmesi devletin ilgili tüm kurum ve kuruluşlarının görevidir. 4 yıllık bir uygulama süresi olan projenin, AYM ile paydaşlar arasındaki yapıcı diyaloğun geliştirilmesine ve bireysel başvurunun bilhassa objektif etkisinin daha iyi anlaşılmasına çok önemli katkılar yapacağına inanıyorum. Eminim proje bu yönüyle, bireysel başvurunun ülkemiz insanına hizmet eden etkili ve başarılı bir hak arama yolu olarak sürdürülmesine katkı sağlayacaktır" dedi.

(DHA)