Anadolu'nun ilk Türk camisi ibadete açılıyor: 'Ermenistan'a 'Gerekirse Ani'de ezan okuruz' mesajı'

Sultan Alparslan'ın 1071'de Malazgirt Savaşı'nı kazanmasının ardından, bugün Ani Harabeleri olarak bilinen yerde inşa edilen Anadolu'nun ilk Türk camisi Ebu'l Manuçehr ibadete açılıyor.

Halk TV yazarı İsmail Saymaz, gelişmeyi "Türkiye ile Ermenistan'ı ayıran Arpaçay nehrine bakan uçurumda ha göçtü, ha göçecek şekilde duran Ebu'l Manuçehr Camisi, gözlerine inanamayacaksınız ancak ibadete açılıyor" sözleriyle duyurdu.

Buna göre Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ve Serhat Kalkınma Ajansı arasında imzalanan protokol doğrultusunda cami, Kars Müftülüğü'ne devredildi.

'İNANDIRICI BULMUYORUM'

Kars Valisi Tuncer Türker Öksüz'ün "Oraya gelen ziyaretçiler cami ihtiyacı olduğunu belirtiyordu. Hem gezenler kullanır, hem bölgedeki insanlar ve görevliler... Asıl amaç, Anadolu'daki ilk Türk camisini ihya etmek" şeklindeki ifadesine değinen Saymaz, "Turistin Ani'ye namaz kılmak için geleceğini veya ören yerini ziyaret ederken camiye ihtiyaç duydukları gerekçesini inandırıcı bulmuyorum" dedi. Ardından şunları kaydetti:

"Ani'nin bitişiğindeki Ocaklı Köyü'nün camisi var. Görevliler de bu köyün insanları... İsteyen köy camisinde namaz kılabilir. Kanatim o ki, ilkel bir milliyetçi tutumla Ermenistan'a 'Gerekirse Ani'de ezan okuruz' şeklinde mesaj vermek için bu adım atıldı."

'ORASI FAZLA ZİYARETÇİ ALABİLECEK DURUMDA DEĞİL'

Öte yandan yapının fiziki durumuyla ilgili uyarılar da geliyor.

Pamukkale Üniversitesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Fahriye Bayram, kazı başkanlığı döneminde orasının ibadete açılmaması için çok uğraştığını söyledi. "Orası fazla ziyaretçi alabilecek durumda değil. Temelde boşluklar var, taşlar boşalmış. Çatı örtüsü uygun değil. Biliyorsunuz, bu dönemin bu ibadet yerlerini halka açmak gibi tutkuları var" bilgisini verdi.

Bayram, Ani'de 2012'den 2019 yılına kadar kazı çalışmasını yönetmiş ve ören yerinin UNESCO Dünya İnsanlık Mirası listesine girmesini sağlamıştı.

Saymaz, bilim insanına yönelttiği soruları ve aldığı yanıtları şöyle aktardı:

- Camiye cam ve demir kapı yapılmış, minaresine hoparlör çekilmiş, içine ahsap döşeme konup halı serilmiş.

İnanmıyorum!

- Böyle bir çalışma mümkün mü?

Mümkün değil. Kazı başkanlığım döneminde orasının ibadete açılmaması için çok uğraştım. Orası fazla ziyaretçi alabilecek durumda değil. Temelde boşluklar var, taşlar boşalmış. Çatı örtüsü uygun değil. Biliyorsunuz, bu dönemin bu ibadet yerlerini halka açmak gibi tutkuları var.

- Sizin döneminizde böyle bir talep geldi mi?

O zamandan beri söyleniyordu, "Ziyarete açacağız" diye. Neden açılmaması gerektiği konusunda raporlar hazırlamıştık.

- Ne gerekçe gösterildi?

"Bu, Anadolu'nun ilk Türk camisi. O yüzden ibadete açmak istiyoruz."

- Ziyaret için uygun değil, ibadet için mi?

İkisi için de. İbadetin zaten hiç olamayacağını söylemiştik. O zaman ertelediler. Anladığım kadarıyla araştırma yapılmadan uygulamaya geçmişler.

- İmam atanması bekleniyor.

Hedefleri bu zaten.

- Arkeolojik alan etkilenir mi?

Temel boşlukları düzgün şekilde onarılmadan, alttan su alma problemi çözümlenmeden... Müze haline çevirmek için kemerlerinin içi doldurulmuş, o ayrıca bir yük veriyor yapıya; onların kaldırılması, örtü sisteminin onarılması gerekiyor. Ciddi onarımdan sonra olabilirdi. Şu koşullarda ibadete açılması uygun değil.

- Sonucu ne olur?

Temeldeki boşluk giderek büyüyecek. Yapı uçurum kenarında. Oradan kayıp gidecek.

- Binaya elektrik çekilmiş. Bunun etkisi olur mu?

Kabloda elektrik kaçağı olsa... Olmayacak şeyler değil. Sürekli yağış alan yer. Yapı için yazık olmuş. Başka bir şey diyemiyorum.

- Arkeolojik alanda ibadet yeri gördünüz mü?

Hayır, görmedim. Küçük bir mescit olabilir. Ama bu şekilde problemli yapının ibadete açıldığını görmedim. Kaldı ki köyde koskocaman cami var.

- Ebu'l Menuçehr'in ve Ani'nin önemi nedir?

Anadolu'daki ilk Türk camisi. Minaresi Anadolu'nun sayılı minarelerinden. Sekizgen minareler Orta Asya geleneğidir, Karahanlılardan geçen.

Ani'nin kendisi bir kültür mozaiği. Ermeni başkenti olmuş olmasının ötesinde o kadar çok kültürün izleri var ki. Sonra Bizans'ın eline geçiyor, sonra Gürcülerin, Selçukluların, Moğolların ve Zakaritlerin. Ticaret kenti olduğu için İpek Yolu üzerinde. Dönemin metropolü. Bütün bu kalıntıları görmek mümkün. Bu açıdan özel bir kent, Ani. Çok üzgünüm hakikaten.

ANİ ÖREN YERİ VE EBU'L MANUÇEHR CAMİSİ HAKKINDA

Türkiye-Ermenistan sınırında yer alan Ani Arkeolojik Alanı, Erken Demir Çağı'ndan 16'ncı yüzyıla kadar sürekli bir yerleşim yeri oldu. İpek Yolu üzerinde bulunan alan, Orta Çağ'ın şehircilik ve mimari açısından çok kültürlü özelliğiyle dikkati çekti. Ermeni, Gürcü, Bizans ve Selçuklu kültürlerinin buluşma noktası olan Ani'de kilise, cami, manastır, kervansaray, hamam, köprü, değirmen gibi 23 tescilli anıt yapı bulunuyor. Ani ayrıca, yıkılarak toprak altında kalmış birçok sivil mimarlık örneğine de ev sahipliği yapıyor.

Kars'a 42 kilometre uzaklıkta bulunan Ebu'l Manuçehr Camii, Ani Arkeolojik Alanı'ndaki diğer anıtsal eserlerle birlikte 2016 yılında UNESCO Dünya Kültürel Miras Listesi'ne girdi.

Bugüne yıkılmadan ulaşabilmeyi başaran cami, Anadolu'daki en eski Selçuklu eserlerinden biri olarak biliniyor. Dikdörtgen planlı iki katlı yapının tavanı zengin Selçuklu motifleri ile süslü bulunuyor. Caminin 99 merdivenli minaresinin gözcü kulesi olarak da kullanıldığı belirtiliyor.