Vatandaş faize çalışıyor! 'Bütçede delik büyüdü'
Son bir yılda döviz kurları ve kredi faizlerindeki artış, yurttaşları, şirketleri, devleti ve bankaları borç-faiz bataklığına sürükledi.
Yurttaşlar ve şirketler bankaların yüksek kredi faizlerinden şikâyet ederken, bankaların toplam faiz giderleri 2019’un ilk dört ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 68.7 artarak 91.4 milyar TL’ye yükseldi.
Son bir yılda döviz kurları ve kredi faizlerindeki artış, yurttaşları, şirketleri, devleti ve bankaları borç-faiz bataklığına sürükledi. Yurttaşlar ve şirketler bankalara; bankalar mudilerine, Merkez Bankası’na (TCMB) ve yabancı bankalara; devlet de borçlandığı kurumlara giderek artan oranda faiz ödüyor. Tüm kesimlerin faiz harcamaları artarken, ülkenin kaynakları boşa harcanıyor.
İşte kısırdöngüye dönüşen mekanizma ve rakamlar:
Ücretleri ve kârları yuttu: TCMB verilerine göre geçen sene mayıs ayında ortalama yüzde 18 seviyelerinde olan bankaların tüketici kredisi faizleri, 24 Mayıs 2019 itibarıyla yüzde 29’a dayandı.
Cumhuriyet'ten Emre Deveci'nin haberine göre, kredi faizleri artınca yurttaşların ücretleri ve şirketlerin kârları faize gitti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, yurttaşların ve kurumların bankalara ödediği toplam kredi faizleri 2019’un ilk dört ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 36.2 artarak 78.7 milyar TL’den 107.2 milyar TL’ye yükseldi.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) verilerine göre, Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun toplam finansman giderleri 2018’de bir önceki seneye göre yüzde 172 artarak 35.1 milyar TL’den 95.8 milyar TL’ye çıkarken, her 100 TL’lik faaliyet kârının 88.9 TL’si borç geri ödemelerine gitti.
Bankaların giderleri sıçradı: Yurttaşlar ve şirketler bankaların uyguladığı yüksek kredi faizlerinden şikâyet etse de, bankaların da faiz giderleri hızla artıyor. BDDK verilerine göre, bankaların toplam faiz giderleri 2019’un ilk dört ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 68.7 artarak 54.1 milyar TL’den 91.4 milyar TL’ye yükseldi. Aynı dönemde bankaların toplam faiz gelirleri ise yüzde 44.7 artarak 96.3 milyar TL’den 139.4 milyar TL’ye yükseldi. Böylece bankaların faiz gelirlerindeki artış, faiz giderlerindeki artışın çok gerisinde kaldı.
Bankaların en büyük fonlama kaynağı olan mevduat için ödediği toplam faiz de yüzde 67.6 artarak 37.2 milyar TL’den 62.4 milyar TL’ye yükseldi. Yatırım yapmak yerine parayı mevduata ya da dövize yatırmak daha cazip hale geldi.
Bankaların, ağırlıkla yurtdışındaki bankalardan aldığı kredilere ödediği faizler yüzde 70.9 artarak 5.8 milyar TL’den 9.9 milyar TL’ye, TCMB’ye ödediği faiz de yüzde 197.7 artarak 2.1 milyar TL’den 6.2 milyar TL’ye ulaştı.
Bankaların net faiz gelirleri söz konusu dönemde 500 milyon TL azalarak 34.1 milyar TL’ye geriledi. Çünkü faiz ve kurdaki sıçramayla birlikte kredi borçlarını geri ödeyemeyenler artınca bankaların takipteki krediler için ayırdığı karşılıklar da 7.5 milyar TL’den 13.9 milyar TL’ye yükseldi.
Net faiz gelirleri düşen bankaların kârı da düştü. ocak-nisan döneminde bankaların net kârı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14 azalarak 16 milyar 166 milyon TL oldu. Dolar bazındaki düşüş çok daha sert oldu. Geçen sene ocak-mart döneminde 4 milyar 670 milyon dolar kâr açıklayan bankacılık sektörü, bu sene aynı dönemde 2 milyar 719 milyon dolar kâr açıkladı. Düşüş yüzde 41.7 oldu.
Bütçede delik büyüdü: Merkezi yönetim faiz giderleri 2019’un ilk dört ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 51.4 artarak 25.3 milyar TL’den 38.4 milyar TL’ye yükseldi. Dış borç faiz giderleri aynı dönemde yüzde 53.8 artarak 6.2 milyar TL’den 9.6 milyar TL’ye yükseldi. Geçen yıl ocak-nisan döneminde 23.2 milyar TL olan bütçe açığının bu yılın aynı döneminde 54.5 milyar TL’ye fırlamasında faiz giderlerindeki bu artış da etkili oldu.
