Türkiye'de konut krizi: 'Bakanlar üzerinde çalışıyor' denilen Hollanda modeli nedir?

GERÇEK GÜNDEM - Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın düşük faiz ısrarı ve ekonomi yönetiminin bu yönde attığı adımlar nedeniyle Türkiye'de enflasyon yüzde 70'lere dayandı. Vatandaşların hayat pahalılığının en çok hissettiği alanların başında konut fiyatları geliyor.

Asgari ücret 4 bin 253 lira olarak uygulanırken, büyükşehirlerde 'yaşanabilir' evlerin fiyatı, bu tutarın oldukça üzerine çıktı. Son olarak İstanbul Planlama Ajansı, megakentte ortalama kira bedelinin 6 bin 360 olduğunu duyurdu.

Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimine yaklaşık bir yıl kala konut krizinin yakıcı boyutlara ulaşması, AKP hükümetini de harekete geçirdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Adalet Bakanlığı'nın gündeminde yer alan formüller arasında 'Hollanda modelinin' öne çıktığı biliniyor.

'HOLLANDA MODELİ' NASIL İŞLİYOR?

Hollanda'da kiralık konutlar 'özel' ve 'sosyal konutlar' olarak iki ana gruba ayrılıyor. Ülke genelindeki kiralık konutların yüzde 75'lik kısmı sosyal konut kapsamına giriyor. Sosyal konutların kira bedelleri bir değerlendirme ile tespit ediliyor.

Konuta uygulanabilecek fiyat 'puanlama sistemi' aracılığıyla belirleniyor.

Konutlar; boyutu, yaşı, oda sayısı, mutfağı, banyosu, bahçesi, enerji verimliliği gibi çok sayıda farklı kriterle bir puan alıyor. Bu unsurlar sonucu ortaya çıkan puanın toplamı belirli sınırın altında kalıyorsa ev 'sosyal konut' kapsamına giriyor.

Söz konusu puan sisteminde fiyatı 763 euronun altında çıkan konutlar 'sosyal' kabul ediliyor. Bu puan, sosyal konuta uygulanabilecek maksimum kirayı da belirliyor. Bu konutların kiralarındaki artışı da hükümet tespit ediyor.

Sosyal konut başvurusu için ev derneklerine kayıt yaptırmak gerekiyor. Ülkenin farklı bölgelerinde çeşitli dernekler faaliyet gösteriyor.

Bu imkandan faydalanmak için belediyelerden konut izni alınması gerekiyor. İzin için belediyeler, kişinin bölgede yaşamasının meşru ve geçerli nedenlerini öğrenmek istiyor. O bölgede belediyeden izin almak için ailenin aynı yerde yaşaması, iş yerinin bulunması veya eğitim alındığını kanıtlaması gerekiyor.

Ailedeki kişi sayısı ve gelir seviyesi gibi unsurlar da ev derneklerinden faydalanmak için ölçülüyor.

Düşük gelirliler veya gerekli koşulları karşılayanlara ilave olarak kira desteği de veriliyor.

YÜKSEK PUAN ALAN EVLER, ÖZEL SEKTÖRDE

Konut piyasasında özel sektör, daha pahalı ve kamu tarafından sübvanse edilmeyen bir seçenek olarak duruyor.

Sistemde yüksek puan alan evler özel sektörün sayılıyor. Ev değerlendirme sisteminde 737 eurodan yüksek bedele ulaşan konutlar bu kapsama giriyor.

Bu evlerin kiralarını ev sahipleri serbest piyasa koşullarında belirliyor. Bu evlere tavan fiyat uygulanmıyor.

KİRA SINIRLAMASI GETİREN YENİ SİSTEM NASIL OLACAK?

Hollanda, yüksek kiralarla ev sahiplerine kira sınırlaması getiren puanlama sisteminin kapsamını genişleterek mücadele etmeye çalışıyor.

Konut ve Planlama Bakanı Hugo de Jonge, ülkedeki konut sıkıntısına yönelik hazırlanan ve kiraları makul seviyelere indirmeyi hedefleyen yeni planı geçen hafta açıklamıştı.

Plana göre, ülkedeki konut kiraları yeniden düzenlenecek.

TÜRKİYE'DE UYGULANABİLİR Mİ?

Uzmanlar, bu sistemin Türkiye'de sağlıklı bir şekilde uygulanamayacağı görüşünde. Hollanda ve benzeri Avrupa ülkelerinde il, ilçe, sokak, mahalle, kat, konum ve cephe gibi özelliklere göre plan yapılıp tavan fiyatın belirlendiğini ifade ediyorlar, ancak Türkiye'de 'yeterli bir değer haritası olmadığını' belirtiyorlar.

Örneğin emlak uzmanı Hakan Özelmacıklı, katıldığı bir yayında şunları söylüyordu:

''Hollanda ve Avrupa genelinde belediye evi dediğimiz evler var. Bu evler sadece kiralama amacıyla kullanılan evler. Bu evlerde uygulanan bir fiyat artış politikası var. Belli puanlama ile yapılıyor ve piyasadaki diğer evlere de benzer bir modeli uygulama üzerine gerçekleştiriliyor. Yurt dışındaki bu modellerde evlerin metrekaresi oda sayısı ve özelliklerine göre bu tür bir puanlama sistemi uygulanabilir gibi bir düşünce var. Türkiye’de de elimizde yeterli bir değer haritası yok. Bizde ev stoklarının genel bir tanımı da yok."

Kira artışlarına önlem olarak alınabilecek aksiyonların ne olabileceğine ilişkin konuşan Özelmacıklı, ''Bu aksiyonlar Kiralama sisteminin emlak yetki belgesi almış e-devlet sistemi üzerinden entegre olması. Şuan ki en temel sıkıntılardan bir tanesi ev fiyatlarındaki artışların piyasalardaki artışların farklı değerlendirmeyle artırılmasıdır. Türkiye’de tavan uygulaması zaten var ama artışları yetki belgesi almış emlak işletmecileri, Ticaret Bakanlığı’nın taşınmaz ticaret bilgi sistemi ve aynı zaman webtapu sistemiyle entegre bir şekilde kira artış sistemi kurulabilir ve takip edilebilir'' diyordu.