Büyükada Rum Yetimhanesi'nde restorasyon başlıyor; Okul binasına Anıtlar Kurulu'ndan onay

GERÇEK GÜNDEM - MELİKE ÇAPAN

Avrupa en büyük dünyanın ikinci büyük yapısı olan Mimar Aleksandr Vallury'nin eserleri arasında yer alan Büyükada Rum Yetimhanesi'nin okul binasının restorasyonu için Anıtlar Kurulu'ndan onay çıktı.

İstanbul’un hafızasını yüz yılı aşkın bir süredir muhafaza eden Büyükada Rum Yetimhanesi için 2 yıl önce restorasyon hazırlıkları başlamıştı.

1964 yılında gerginleşen Kıbrıs olaylarının ardından boşaltılan yetimhane kaderine terk edilmiş halde duruyordu. Birçok İstanbullu'nun "kurtarın" çağrısında bulunduğu tarihi ahşap yapı için 2 yıl önce başlatılan çalışmalar nihayet buldu. 57 yıldır çürümeye terk edilen yetimhanenin okul binası için Anıtlar Kurulu'ndan restorasyon onayı çıktı.

"PROJENİN ONAYLANMASI BİZE YENİ BİR BOYUT KAZANDIRIYOR"

Proje Sorumlusu Laki Vingas, kurul kararını Gerçek Gündem'e değerlendirdi. Vingas, "Sistematik olarak 2 yıldır çalışmalara devam ediyoruz. Okul binası daha küçük olduğu için ona öncelik verdik. Önce röleve restitüsyon onaylandı, bugün de restorasyon projesi onaylandı" dedi.

Vingas şöyle devam etti:

"Bu konuda mimarlarımız, Anıtlar Kurulu yetkilileriyle birlikte çok yoğun bir şekilde çalışıyoruz. Beş kişilik bir bilim kurulu oluşturduk. Akademik ortamda yetkin hocalarımız var. Çok sistematik ve bilimsel bir çalışma içindeyiz. Bu restorasyon projesinin onaylanması bize yeni bir boyut kazandırıyor. Artık uygulamaya geçme süreci başlıyor. Bugün restorasyon onaylandı ve hemen ardından çağrı şartnamesinin hazırlanması için görüştük. Bu sürece gelmek bizi heyecanlandırdı. Artık kamuoyunun önüne elle tutulur bir neticeyle çıkmak istiyorduk."

"ANA BİNANIN DA RESTİTÜSYON ÇALIŞMASI BİTTİ"

Vingas, yetimhane projesinde Kültür Bakanlığı'nın ve yerel makaların desteğinin çok önemli olduğunu vurguladı. Ana binanın da çalışmalarının devam ettiğini söyleyen Vingas, restitüsyon çalışmalarının tamamlandığını ifade etti. Ana binanın da acil önlemlerle ilgili çalışmalarını tamamladıklarını söyleyen Vingas, yakında Anıtlar Kurulu'na bu çalışmayı da sunacaklarını dile getirdi.

Restorasyon konusunda finans kaynağına ihtiyaç duyacaklarını belirten Vingas, "Bugüne kadar öz kaynaklarımızla yaptık her şeyi ama şu anda finans kaynaklarına açılmamız gerekiyor. Onun için de elle tutulur bir dosyaya ihtiyacımız vardı. Bundan sonra hem finans çalışmaları başlayacak hem hukuki alt yapısı hem de uygulama başlayacak. Önümüzde çok önemli bir yönetim-yönetişim süreci var. O yüzden çok heyecanlıyız" dedi.

Vingas yıl sonuna kadar restorasyon başlayabileceklerini ifade etti.

NE OLMUŞTU?

Avrupa’nın en büyük, dünyanın en büyük ikinci ahşap yapısı olan Büyükada Rum Yetimhanesi, 1897 yılında Şark Ekspresini işleten Fransız firma tarafından dönemin en ünlü mimarlarından Alexandre Vallaury’e casino-otel olarak yaptırıldı.

Osmanlı’nın geleneklerine uymadığı gerekçesiyle açılışına izin verilmeyen bina satışa çıkarıldı.

Yetimhaneye ihtiyacı olan Rum toplumu için Patrik III. İoakim vasıtasıyla bina Zarifis aile tarafından alındı ve patrikhaneye hibe edildi.

21 Mayıs 1903 yılında II. Abdülhamid’in de katılımıyla yeni yetimhane açıldı. Birinci Dünya Savaşı esnasında yetimhaneye İttihat ve Terakki hükümeti el koydu.

Önce Kuleli Askeri Okulu öğrencilerinin yerleştirildiği yetimhaneye, daha sonra Türkiye’nin savaş müttefiki Alman askerleri yerleştirildi.

En sonunda ise işgal kuvvetleri tarafından yollanan Rus göçmenler kısa bir süre için binayı kullandı. Savaşın ardından bina yeniden Rum çocukları için yetimhane olarak kullanılmaya başlandı.

Tarih 1964 yılını gösterirken Kıbrıs’ta yaşananların acısı İstanbul’da Rumlardan çıkartılıyordu. Kıbrıs meselesi Rumların sınır dışı edilmesi, banka hesaplarına, mülklerine el konmasına neden olurken, yetimhanenin de sonu oldu.

Aynı yılın 20 Nisan’ın da gelen talimatnameyle yetimhane boşaltıldı. Tam 12 yıl sonra 19 Ağustos 1977’de yetimhanenin kapatılma kararı açıklandı.

İstanbul Rum Patrikliği’nin, 2005 yılında yetimhanenin tapusunun kendisine iade edilmesine açtığı dava 2010 yılında sonlandı.

AİHM, Türkiye’nin patrikhaneye yetimhanenin tapusunu iade etme ve 6 bin Euro tazminat ödemesine mahkum etti.

Olumsuz hava koşullarının da etkisiyle günden güne tükenen tarihi yapı 2017 yılında Europa Nostra Türkiye tarafından Tehlike Altındaki 7 Kültürel Miras Programı’na sunuldu.

15 Mart 2018’de açıklanan karar ile yetimhane “7 Kültür Varlığı” nihai listesine alındı.