Ekonomik ve siyasi baskılar, rakamlara yansıdı: Türkiye'de gazetecilerin sayısı 5 yılda yüzde 34 azaldı

Türkiye’de yazılı basın hızla kan kaybederken 2021 yılında ulusal gazetelerin günlük ortalama tiraj toplamı 2 milyonun altına düştü. 2016-2021 yılları arasını kapsayan son 5 yılda ulusal gazetelerin tirajı yüzde 45 düştü. Gazete ve dergilerin yayın bölümünde çalışanların sayısı son 9 yılda yüzde 51 azaldı. 2021 yılında yayın bölümünde çalışanların yüzde 35’i üniversite mezunu değil.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı yazılı medya istatistikleri gazete tirajlarının hızla düşmeye devam ettiğini gösterirken gazeteci sayısı da benzer şekilde azalıyor.

Gazete ve dergi sayısı 2021 yılında 2020 yılına göre yüzde 6 azalarak 4 bin 460 oldu. Bu yayınların yüzde 54’ünü dergiler oluşturdu. Gazete sayısı 2 bin 71 olurken bunların sadece 145’i ulusal çapta yayın yapıyor. Gazete sayısı 2011 yılında 2 bin 905 iken 2013 yılında 3 bin 100’e kadar yükselmişti. Buna göre gazete sayısı son 10 yılda yüzde 29 azaldı.

Gazete ve dergilerin tirajı ise 2021 yılında 2020 yılına göre yüzde 7,2 azaldı. 2021 yılında yayımlanan gazete ve dergilerin yıllık toplam tirajı 925 milyon 56 bin olurken bunun %95’ini gazeteler oluşturdu.

Gazetelerin yıllık tiraj toplamı 881,2 milyon oldu. 2011 yılında gazetelerin yıllık tirajı 2 milyar 130 milyon idi. Bu da son 10 yılda tiraj toplamının yüzde 59 düşmesi demek.

En önemli gelişmelerden birisi ise ulusal gazetelerin günlük ortalama toplam tirajının 2 milyonun altına inmesi oldu. 145 ulusal gazetenin günlük ortalama tiraj toplamı 1 milyon 990 bin oldu. Bu sayı 2011 yılında 4 milyon 717 bin idi. 2015 yılında 4 milyon 592 bin olan tiraj toplamı 2016 yılında bazı gazetelerin kapatılmasının ardından 3 milyon 603 bine gerilemişti.

Tiraj kaybı 2016’dan bu yana da sürüyor. 2016-2021 yılları arasını kapsayan son 5 yılda ulusal gazetelerin tirajı yüzde 45 düştü. 2011-2021 arasındaki 10 yılda ise ulusal gazetelerin tirajı yüzde 58 düştü.

Gazete ve dergilerin yayın bölümünde çalışanların sayısı büyük bir düşüş içinde. 2011 yılında 50 bin 720 kişi yayında çalışırken bu sayı 2012’de 54 bin 798’e kadar yükselmişti. 2021 yılında ise sadece 26 bin 593 kişi gazete ve dergilerin yayın bölümünde çalışıyor. Bu da son 5 yılda yüzde 34; son 9 yılda ise yüzde 51 düşüş demek.

Öte yandan yayın bölümünde çalışanlar içinde kadın oranı artış eğiliminde. 2011 yılında gazete ve dergilerin yayın bölümünde çalışanların yüzde 35’i kadın iken bu oran 2018’de yüzde 40,4’e kadar çıktı. 2021 ise bu oran yüzde 39 oldu.

TÜİK verilerine göre yazılı medyada yayın bölümünde çalışanların yüzde 35’i üniversite mezunu değil.

2021 yılında yayın bölümündekilerin eğitim seviyesi şöyle oldu: Lise altı yüzde 6, lise ve dengi yüzde 21, ön lisans yüzde 8, lisans yüzde 44 ve yüksek lisans veya doktora yüzde 20.