STOP'tan koronavirüs tepkisi: 'Tütün şirketlerinden tazminat talep edilmeli'

Tütün endüstrisini gözetleme kurumu olarak faaliyet gösteren STOP yaptığı açıklamada, koronavirüs sürecinde sigara kullanımına bağlı olarak bulaşı riskinin daha fazla olduğunu ve tütün kullanan kişilerin hastalığı daha ağır geçirdiğini vurguladı.

Buna bağlı olarak geçirilen pandemi sürecinde artan sağlık hizmetleri faaliyetlerinin tütün şirketleri tarafından karşılanması gerektiğinin vurgulandığı açıklamada, hükümetlere ve sivil toplum kuruluşlarına çağrıda bulunuldu. Açıklamada, "Tütün şirketlerinden tazminat talep edilmelidir" denildi.

Halk sağlığını zayıflatan tütün endüstrisinin stratejilerini ve taktiklerini ortaya çıkarmak üzere faaliyet gösteren, tütün endüstrisini gözetleme kurumu Stopping Tobacco Organizations and Products (STOP), koronavirüs (Covid-19) sürecinde tütün kullanımının salgına etkilerini anlatan, bu nedenle de sağlık sistemlerine binen yükten tütün şirketlerinin sorumlu tutulması gerektiğini belirten bir açıklama yaptı. Açıklamada hükümetleri ve sivil toplum örgütlerini, göreve çağıran STOP, Covid-19 sürecinde, tütün şirketlerinin salgınının olumsuz etkilerini daha da artırdığını söyledi.

Açıklamada, "Yıllardır zehirli ve bağımlılık yaratan ürünlerini pazarlayarak, dünya çapında milyonlarca insanın sağlığını kaybetmesine yol açtılar. Tütüne bağlı hastalıkların tedavi maliyetleri, sağlık sistemlerine büyük bir yük getirmektedir" ifadeleri kullanıldı.

‘SİGARA İÇERKEN ARTAN EL- AĞIZ TEMASI NEDENİYLE BULAŞI RİSKİ DAHA FAZLA’

STOP, ayrıca tütün ürünleri kullanan kişilerin zatürre, grip ve tüberküloz gibi hastalıklara yakalanma riskinin daha fazla olduğunu belirterek, "Sigara içenlerin, zatürre, grip ve tüberküloz gibi hastalıklara yakalanma konusunda daha fazla risk altında olduğunu bilinmektedir. Sigara içmek ayrıca bağışıklık sistemini zayıflatır ve kardiyovasküler hastalıklar, kronik solunum yolu rahatsızlıkları ve kanser gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların önde gelen nedenidir. Sigara içenlerin içmeyenlere oranla Covid-19 ile enfekte olduklarında daha kötü sonuçlarla karşılaştıkları bir gerçektir. Dünya Sağlık Örgütü, sigara içerken artan el-ağız teması nedeniyle Covid-19 bulaşma riskinin daha fazla olduğunu söylemiştir” ifadelerine yer verdi.

‘TÜTÜN ŞİRKETLERİ, BIRAKMAYI TEŞVİK ETME ÇABALARINI BALTALAMAKTADIR’

Açıklamada ayrıca, milyonlarca tütün bağımlısı kişinin, sigaraya bağlı hastalıklar nedeniyle daha ağır Covid-19 sonuçları ile mücadele ettiği, tütün şirketlerinin hükümetlerin sigara satışlarını azaltma ve bırakmayı teşvik etme çabalarını baltalamaya devam ettiği vurgulandı. Bu konuda dünyaca ünlü bir tütün firmasının Brezilya’da bulunan fabrikalarında üretimini artırdığı örnek gösterildi.

‘SAĞLIK HARCAMALARINA TÜTÜN NEDENİYLE BİNEN ARTI MALİYET 462 MİLYAR DOLAR’

STOP, yaptığı açıklamada, Covid-19 öncesinde de tütünün, dünyadaki sağlık sistemleri üzerinde büyük bir yük oluşturduğunu belirtti. 2018 yılında Dünya Sağlık Örgütü’nce yapılan çalışmada, sadece bir yıl içinde sağlık harcamalarına tütün nedeniyle binen artı maliyetin 462 milyar dolar olduğunun belirlendiği de belirtildi. Açıklamada, şu şekilde devam etti:

“Bugün, sağlık sistemleri artan Covid-19 hastaları nedeni ile kapasitelerini artırırken ve bazı ülkeler ekonomilerini yeniden açmaya hazırlanırken sağlık altyapılarının yetersiz olduğu ülkelerde sağlık harcamaları daha da artacaktır. Yoksul ülkeler için öngörüler daha da kötü: The Economist, Pakistan'da kişi başına sağlık harcamasının Amerika Birleşik Devletleri'ndekinin iki yüzde biri olduğunu bildirdi. Ancak tütün şirketleri olağanüstü kârlar elde etmeye devam ediyor. Bir sivil toplum kuruluşunun yaptığı araştırmaya göre, 2016 yılında en büyük beş uluslararası tütün karteli 35 milyar dolar kâr elde etti. Firmalardan biri, 2019'da 7,1 milyar dolarlık net gelir bildirdi. Covid-19 öncesinde olduğu gibi şimdi de tütün kullanımının yol açtığı hastalıklar ve buna bağlı maliyetler ile ilgili tütün endüstrisi sorumluluk altına alınmalıdır.”

HÜKÜMETLERE ÇAĞRI: TÜTÜN TÜKETİM VERGİLERİNİ ARTIRIN

Açıklamada, hükümetlere yapılan çağrılar dört ana başlıkla ele alındı. İlk olarak, ‘Tütün tüketim vergilerini artırın’ çağrısının yapıldığı başlık altında, bu vergilerin tütün kullanımını artırdığı ve devlet gelirlerini artırdığı belirtildi. Dar ve orta gelirli ülkelerin çoğunda tütün vergisinin düşük olduğu belirtilen açıklamada, “Dar ve orta gelirli ülkelerin çoğunda, tütün vergileri düşüktür ve tütün ürünleri uygun fiyata satılmaktadır. Mesela, İngiltere tütün tüketim vergileri dolayısı ile yılda 9 milyar Sterlin’den fazla gelir elde etmekte Filipinler ise genel sağlık hizmetlerini finanse etmek için tütün vergilerini kullanmaktadır” ifadelerine yer verildi.

‘SAĞLIK HİZMETİ İÇİN İHTİYAÇ DUYULAN BÜTÇELER, TÜTÜN ŞİRKETLERİNDEN SAĞLANABİLİR’

‘Sorumluluk’ adlı başlık altında ise şu ifadeler kullanıldı:

“Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesinin tarafı olan ülkeler, tütün şirketlerini sebep oldukları zararlardan dolayı mali, idari ve hukuki mekanizmalar yoluyla maddi olarak sorumluluk altına alma yetkisine sahiptir. Sağlık hizmeti maliyetlerini karşılamak için çok ihtiyaç duyulan bütçeler, tütün şirketlerinden sağlanacak olan fonlar aracılığıyla elde edilebilir. Mesela tütün şirketleri ABD hükümetine en az 205 milyar dolar ödeme yapmak zorundalar. Brezilya hükümeti yasal yollara başvurmak için en son hareket eden ülkelerden biridir; dünyaca ünlü 2 tütün firmasına yol açtıkları tütünle ilgili hastalıklar nedeniyle tazminat davası açıyor.”

‘SATMA MALİYETİNİ ARTIRIN’

Üçüncü başlıkta ‘Tütün satmanın maliyetini artırın’ diyen STOP, hükümetlerin tütün şirketlerinden sigarayı bıraktırma faaliyetlerini finanse etmek için vergi alabileceğini belirtti. Açıklamada, alınacak vergiler için Dünya Sağlık Örgütü’nün vergilerini önererek, “Tütün üretim vergisi, İthalat lisans bedeli, Ürün kayıt vergisi, Distribütörler ve perakendeciler için tütün satış lisansları, Tütün endüstrisi ve perakendecilerden alınacak idari cezalar, Tütün endüstrisi ve perakendeciler için yıllık tütün gözetimi / kontrol ücretleri alınabilir” denildi.

‘VERGİ İNDİRİMLERİNİ DURDURUN’

Son olarak ‘Özel izinlerin ve yasal boşlukların ortadan kaldırılması’ başlığı altında ise tütün şirketlerinin bazı ülkelerde vergi indirimleri, muafiyetler gibi özel muamele gördükleri belirtilerek, “Mesela, Kamboçya, 3.000 tondan fazla tütün üreten kayıtlı çiftçiler için Vietnam'a ihraç ettikleri tütün yapraklarına uygulanan vergilerden muaf tutuldu” örneği verildi. Kurum, bu uygulamaların durdurulması gerektiğini vurguladı.

‘JEST’ OLARAK MASKELER, SULAR, SOLUNUM CİHAZLARI BAĞIŞLAMAYI TEKLİF EDİYORLAR’

Açıklamada, Covid-19 sürecinde, tütün şirketlerinin utanç verici reklamlar yaptığı ifade edildi. Şirketlerin ayrıca, bakanlıklara ihtiyaç duyulan solunum cihazları, maskeler ve su bağışlamayı teklif ettiği, sivil toplum örgütlerine bağışlar yaparak verdikleri zararı perdelemeye çalıştıkları dile getirilerek, "Elde ettikleri karlar karşısında bu yaptıkları 'jestlerin7 maliyetleri kayda değer düzeyde olmadığı bilinmektedir" denildi.

‘TÜTÜN ŞİRKETLERİNDEN TAZMİNAT TALEP EDİLMELİDİR ’

Açıklamanın sonunda şu ifadelere yer verildi:

"Covid-19 salgınının ve tütün bağımlılığının insanlığa verdiği zarar elbette maddi olarak ölçülemez ancak sağlık altyapısı ve halk sağlığına yatırım maliyetlerinin karşılanması noktasında tütün şirketlerinden tazminat talep edilmelidir. Etkili politikalar aracılığıyla sigarayı bırakmak teşvik edilmelidir. Aynı zamanda hükümetler ellerinde bulunan gücü tütün şirketlerinin salgın öncesinde ve salgın sırasında yol açtıkları zararları tazmin etmeleri için kullanmalıdırlar."

STOP NEDİR?

STOP, Bloomberg yardımseverleri tarafından desteklenmekte ve bunun yanında Bath Üniversitesi Tütün Kontrol Araştırma Grubu, Tütün Kontrolünde Global İyi Yönetim Merkezi (GGTC), Uluslararası Tüberküloz ve Akciğer Hastalığına Karşı Birlik (Birlik) ve Vital Strategies arasındaki bir ortaklıktan meydana gelmektedir. STOP, amacı halk sağlığını zayıflatan tütün endüstrisi stratejilerini ve taktiklerini ortaya çıkarmak olan küresel bir tütün endüstrisi gözlemcisi kuruluştur.(DHA)