Yeni sistem nasıl işleyecek?

Emine Kaplan/ Cumhuriyet- AKP, MHP ile anlaşarak yaptığı anayasa değişikliğiyle getirdiği yeni sistem tam anlamıyla bir ‘ucube bir sistem’ yarattı. Sistemin ilk kez uygulanacağı seçimlerden çıkan tablo, cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘sona erecek’ dediği koalisyon dönemini üstelik başka bir şekilde geri getirecek.

Parlamenter sistemde resmi olarak partiler arasında kurulan koalisyon hükümetlerinde ‘sorumluluk eşit paylaşılırken’, yeni sistemde kararları MHP ile çoğu zaman ortak alacak olan AKP , hem siyasi hem de hukuki olarak sorumluluğu tek başına üstlenecek. Erdoğan’ın sık sık şikâyet ettiği ‘azınlığın çoğunluğa tahakkümü’, Meclis’te milletvekili sayısı açısından 4. olan partinin 1. olan partiye karşı gerçekleşmiş olacak. YSK’nin seçim sonuçlarını resmen ilan etmesinin ardından 3 gün sonra toplanacak olan TBMM Genel Kurulu’nda, cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yemin etmesiyle 16 Nisan referandumunda kabul edilen anayasa değişikliğiyle getirilen yeni sistem de uygulanmaya başlanacak. Yeni sistemle tüm yetkileri kendinde toplamayı hedefleyen Erdoğan, Meclis’te çoğunluğu sağlayamayınca 49 milletvekili ile Meclis’te 4. parti konumundaki MHP’ye mecbur kaldı. MHP ile en ufak bir krizde tıkanıklık yaşanacak yeni sistem şöyle işleyecek:

-Kabineyi cumhurbaşkanı kuracak, Meclis’te güvenoyu yok: Yeni sistemde başbakan olmayacak. Bakanlar cumhurbaşkanı tarafından dışarıdan atanacak. Cumhurbaşkanı’nın Meclis’ten atama yapması durumunda bakan olan milletvekilinin yasama üyeliği sona erecek. cumhurbaşkanı , ayrıca cumhurbaşkanı yardımcılarını da atayacak. Aynı şekilde yardımcı olarak atanan milletvekilinin, vekilliği düşecek. cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlıkların sayısı, yapısı, görev ve yetkileri, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek. Üst düzey kamu yöneticilerinin atanmasına ilişkin usul ve esaslar da Cumhurbaşkanı’nın çıkaracağı kararnameyle belirlenecek. Erdoğan’ın kabineyi oluştururken, kararnameleri hazırlarken MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin de görüşünü alması, kabineye MHP’li milletvekilleri olmasa bile dışarıdan MHP kökenli isimleri getirmesi gündeme gelebilecek.

-Yasa tasarısı tarih oluyor, vekiller yasa önerisi verecek: Hükümetten Meclis’e yasa tasarısı sunma sistemi kalkıyor. Artık milletvekilleri yasa önerisi verecek. Seçimlerde oluşan tablo nedeniyle, iktidar milletvekillerinin verdiği yasa önerilerinin gündeme alınması ve içeriği konusunda MHP’nin olumlu görüşünün alınması gerekecek. MHP, AKP’ye kabul ettiremediği konularda yasa önerisi verip cumhurbaşkanı Erdoğan’a emrivaki yapabilecek. Meclis’ten çıkan yasaların cumhurbaşkanı tarafından iade edilmesi durumunda aynı yasa salt çoğunlukla (301) çıkarılabilecek.

-Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin kapsamı: cumhurbaşkanı , yürütme yetkisine ilişkin konularda kararname çıkarabilecek. Ancak temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve ödevlere ilişkin anayasadaki bölümler ile anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen alanlarda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. cumhurbaşkanı , yasaların uygulanması için yönetmelik çıkarabilecek. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile yasalarda farklı hükümler bulunması durumunda yasa hükümleri uygulanacak. TBMM’nin aynı konuda yasa çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek. Fiili olarak Erdoğan’ın ortağı konumunda olan MHP, kendisinin oluru alınmadan çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini hükümsüz saymak için muhalefetle işbirliği yaparak yasa çıkarma yoluna gidebilir.

-Cumhurbaşkanı’na OHAL ilan etme yetkisi: cumhurbaşkanı , savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi 6 ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebilecek. OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili kararname düzenleyebilecek. OHAL kararı, Meclis’in onayına sunulacak. Meclis gerekli gördüğü takdirde OHAL’in süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya OHAL’i kaldırabilecek. Meclis’te 3 ay içinde görüşülüp karara bağlanmayan OHAL kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkacak.

-Bütçeyi cumhurbaşkanı hazırlayacak: Bütçe cumhurbaşkanı tarafından hazırlanarak Meclis’e sunulacak. Meclis’te, Cumhurbaşkanı’nın hazırladığı bütçe kabul edilmezse bir önceki yılın bütçesi ‘yeniden değerleme oranı’ ölçüsünde artırılarak izleyen yılda uygulanabilecek.

-MHP ‘sorumsuz’ ortak: Bakanların düşürülmesi için gensoru verilmesi uygulaması tarihe karışıyor. cumhurbaşkanı , yardımcıları ve bakanlar hakkında bir suç işlendiği iddiasıyla Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğunun (301) vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, soruşturma açılmasına üye tam sayısının beşte üçünün (360) gizli oyuyla karar verebilecek. Üye tam sayısının üçte ikisinin (400) gizli oyuyla da Yüce Divan’a sevk kararı alınabilecek. Yeni sistemle cumhurbaşkanı Erdoğan’ın fiili ortağı haline gelen MHP hükümetin alacağı kararlarda ortak olmasına karşın hukuki ve siyasi sorumluluğunu cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP’li bakanlar üstlenecek. cumhurbaşkanı ve bakanların görev alanlarıyla ilgili işlediği suçlarda zamanaşımı olmadığı için gelecek dönemlerde yalnızca AKP’lilerin yargılanması gündeme gelecek.

- cumhurbaşkanı seçim kararı alabilecek: cumhurbaşkanı ve TBMM, seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Her iki halde de hem Cumhurbaşkanlığı hem de milletvekili seçimi birlikte yapılacak. Ancak Meclis, üye tam sayının beşte üç (360) çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Cumhurbaşkanı’nın seçimleri yenilemesi yetkisi ise herhangi bir koşula bağlı olmayacak. Cumhurbaşkanı’nın ikinci döneminde Meclis kararı ile erken seçim kararı alınması durumunda cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilecek.