Hukukçular, Erdoğan’ın 'AİHM kararı bizi bağlamaz' sözünü değerlendirdi: Bedeli ağır olur

AİHM’in Demirtaş’ın serbest bırakılmasına ilişkin kararının ardından geçmişte üç kere AİHM’e başvuran Erdoğan’dan “AİHM’in kararı bizi bağlamaz” çıkışı geldi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) dört yıldır cezaevinde tutuklu bulunan eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın ‘derhal serbest bırakılması’ kararı siyasetin nabzını yükseltti.

Kararın ardından Demirtaş’ın serbest bırakılması için sosyal medya başta olmak üzere çağrılar yapılırken, Demirtaş’tan “Adaletin çökertildiği tescil edildi” yorumu geldi.

Geçmişte, 10 aylık hapis cezası, sicil kaydının temizlenmesi ve milletvekili seçilebilmek için 3 kere AİHM’e başvuran AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, “AİHM kararı bizi bağlamaz. AİHM, bizim mahkemelerimizin yerine geçecek şekilde karar veremez” açıklaması yaptı. Anaysa’da ve Türkiye’nin imzaladığı uluslararası sözleşmede ise söz konusu kararların yorum ihtiyaç duymayacak kadar açık biçimde taraf ülkeler açısından bağlayıcı olduğu belirtiliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tutumunu BirGün’e değerlendiren hukukçular, kararı tanımamanın başta Anayasa’yı ve imza atılan uluslararası anlaşmaları tanımamak olduğunu belirtirken, olası yaptırımların ise Türkiye’nin Avrupa Konseyi’nden çıkarılmasına kadar gidebileceğini vurguluyor.

HUKUKİ YORUMU DAHİ YAPILAMAZ

Hukukçu Prof. Dr. Semih Gemalmaz: “AİHM kararı Türkiye’yi bağlamaz” diye bir şey olamaz. Tabii ki Türkiye’yi bağlar. Türkiye uluslararası sözleşmenin tarafıdır ve gereğini yerine getirmek zorundadır. Bunun hukuksal yorumu dahi yapılamaz. Gereğini yerine getirmezseniz, olacakları göğüslemeniz gerekir. Avrupa Konseyi'nden çıkmayı göze almanız gerekir. Bu sadece parlamento ile sınırlı kalmaz, bütün bir Avrupa Birliği ile olan ticari ilişkilerinizi etkiler. Türkiye’nin ticari alanda en büyük partneri Avrupa, bunu göze alabilmek mümkün mü? Erdoğan’ın yargıda reform söyleminin de hiçbir karşılığının olmadığını görüyoruz. Daha da ötesi Türkiye Cumhuriyeti yönetiminin komple inandırıcılığı kalmadı. Yargının işlemediği yönetimlerde nelerin yaşandığını görüyoruz. En basitinden ABD Başkanı Trump’ın geldiği duruma bakmak bile yeterlidir.

‘BİZİ NE BAĞLAYACAK?' MERAK EDİYORUM

İdare Hukukçusu Prof. Dr. Metin Günday: Erdoğan’a göre “AİHM kararları bizi bağlamaz”, öte yandan AYM kararları, Danıştay kararları, tırnak içinde söylersek “bizi bağlamaz.” Peki bizi ne bağlayacak merak ediyorum. Bu gidişle bizi sanırım sadece tutuklama kararları, mahkûmiyet kararları bağlayacak.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHS) imzaladık. Anayasa’mızın 90. Maddesi’nde “AİHS ile yürürlükteki kanunlar arasında bir çatışma olursa AİHS kararları bağlayıcıdır” yazıyor. Bu durumda Türkiye hem uluslararası anlamda hem de kendi Anayasa’sında buna güvence vermiş oluyor. “Bizi bağlamaz” demek hem kendi anayasasını tanımamak demek hem de imzaladığım anlaşmaları tanımıyorum demek olur. Elbette bunun yaptırımlarıyla karşı karşıya gelirsiniz. Avrupa Birliği zaten aşamalı yaptırım kararları aldı, bunu da mart ayına bıraktı. Bunları devreye sokabilir. Daha da kötüsü Türkiye’yi Avrupa Konseyi’nden çıkartmak gibi hamle gerçekleşebilir. Bu durumda tabii, Cumhurbaşkanı’nın dediği gibi yüzünü Batı’ya dönen değil, Batı’dan tamamen kopmuş bir Ortadoğu ülkesi haline geliriz.

ÜYELİKTEN ATILMAYA KADAR GİDEBİLİR

Eski İstanbul Barosu Başkanı Turgut Kazan: Öncelikle Erdoğan’ın daha önce tam üç kere AİHM’e bireysel başvuru yaptığını hatırlatalım. Burayı bir yargı mekanizması olarak gördüğü, Türkiye’nin de Anayasa’sında bunu tanıdığını bildiği için başvurmuştur. Ben kararı duyduktan sonra Erdoğan’ın konuşmalarını bekledim ve yanılmadım. Kararlar gerçekten Türkiye’yi bağlamayacak olsa zaten çıkıp Erdoğan konuşmaz. Ama bu ülkede önce Erdoğan çıkıp konuşuyor ardından mahkemeler karar veriyor. Ülkede hukukun zerresi dahi kalmadığı için burada hukuksal değerlendirme yapmanın mantığı da kalmıyor. Bugün Erdoğan, AB ile ortak değerler vurgusu yapıyor. Ancak bu kararları tanımayarak bırakın AB’yi, Avrupa Konseyi ilişkileri tehlikeye giriyor. Konsey’in kararlarında siyasi eğilimler olsa bile, sizin buralarda anlaşmalarınız mevcut. “Uygulamam” demek, üyeliğinizin askıya alınmasına belki daha sonra üyelikten atılmanıza neden olabilir. Bunu da Türkiye’de demokratik güçlerin durumu için son derece tehlikeli görüyorum.

AİHM KARARLARI NE İFADE EDİYOR?

Anayasa’nın 90. Maddesi’nde de açık biçimde uluslararası sözleşmelere yapılan atıf, uyuşmazlık halinde bu sözleşmelerin hükümlerinin esas alınacağını belirtiyor. Dolayısıyla AİHM kararıları, Türkiye açısından bağlayıcı nitelik taşıyor. Anayasa’nın 90. Maddesi şöyle: Usulüne göre yürürlüğe konulmuş Milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek cümle: 7/5/2004-5170/7 md.) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.

Öte yandan AİHM kararlarının niteliği hakkında Anayasa Mahkemesi’nin de açık ifadeleri bulunuyor. Mahkemenin internet sitesinde yer alan AİHM kararlarına dair sayfada, şu ifadeler kullanılıyor: Mahkemenin kesin nitelikteki bütün kararları ilgili olduğu devlet açısından bağlayıcıdır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Mahkeme kararlarının uygulanmasından sorumludur.

HDP: KARŞILAMAYA HAZIRLANIYORUZ

HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan, Demirtaş’ın avukatlarıyla HDP İstanbul İl Örgütü binasında AİHM’in Demirtaş’ın serbest bırakılmasına yönelik kararına ilişkin basın toplantısı düzenledi. AİHM Büyük Dairesi’nin kararlarının kesin ve bağlayıcı olduğu vurgulanan açıklamalarda Demirtaş ve diğer siyasi tutukluların derhal serbest bırakılması istendi. Buldan “Selahattin Demirtaş’ı karşılama hazırlığı yapıyoruz” dedi. HDP Eş Genel Başkanı Mithat Sancar ise “Bu tür durumlarda göğe bakıp ıslık çalarak bu felaketleri durduramayız. Gerçekten bu iktidardan şikayetçiyseniz gelin bu adaleti herkes için isteyelim” diyerek muhalefete çağrı yaptı.

AYM KAVALA’YI GÖRÜŞECEK

Anayasa Mahkemesi, uzun süredir tutukluluğu devam eden ve geçtiğimiz günlerde hakkında tutukluluğa devam kararı verilen iş insanı Osman Kavala’nın bireysel başvuru dosyasını 29 Aralık’ta görüşme kararı aldı.