AGİT'ten 24 Haziran raporu: Sorunlu ve güven sarsıcı

Avrupa Konseyi'nin anayasal konulardaki danışma organı olan Venedik Komisyonu ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), 24 Haziran Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerine dair ortak bir rapor hazırladı.

Raporda, 24 Haziran seçimlerinden birkaç hafta önce seçim mevzuatında "aceleyle yapılan ve kapsayıcı olmayan 'ittifak ve mühürsüz oy' gibi değişikliklerin, sorunlu ve uluslararası standartlara aykırı" olduğu belirtildi.

Bugün (14 Aralık 2018) kabul edilen ortak raporu hazırlayan hukukçular, seçimden birkaç hafta önce yapılan 'ittifak ve mühürsüz oy' düzenlemesi gibi değişikliklerin, seçim mevzuatının, seçimlerin adil ve düzenli bir şekilde sürdürülmesine ve partilere eşit haklar sunulması esasına zarar vereceğini vurguladı.

T24'te yer alan İsmail Ahmet Yeniçeri'nin haberine göre; raporda, "Seçim kurallarında seçime yakın bir tarihte yapılan değişiklikler, siyasi olarak yanlış algılanabilir, seçim sürecine ve sonuçlara olan güveni sarsar. Bu değişiklikler, seçimlere katılanların yeni kurallara aşina olmalarını ve idari hazırlıklar için gereken zamanı (eğitim ve seçmen eğitimi de dahil olmak üzere) da azaltmaktadır" denildi.

"Değişiklikler bazı olumlu adımlar da içeriyordu"

Yapılan değişikliklerin bazı olumlu gelişmeler de sağladığı belirtilen raporda şöyle devam edildi:

"Mart ve Nisan aylarında kabul edilen değişiklikler, daha önce verilen tavsiyeleri ele alan bazı olumlu adımlar da içeriyordu. Bu olumlu değişikliklerde parlamentoya seçilmek için asgari yaş azaltılmış, bağımsız adayların cumhurbaşkanlığına aday olmalarına ve mobil oy sandıklarıyla oy kullanmalarına izin verilmişti."

Raporda, seçimle ilgili uluslararası standartlar ve yapılan değişikliklerle ilgili olarak Türk makamlarına dört önemli tavsiyede bulunuldu:

Tarafsızlığın daha iyi sağlanması için Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) yapısının gözden geçirilmesi

İttifak kurma yoluyla bir şekilde etkisi azaltılmış olsa bile seçim barajının yeniden gözden geçirilmesi

Kolluk kuvvetlerinin oy kullanım alanlarına girmesini ele alan kuralların gözden geçirilmesi

Güvenlik gerekçesiyle sandık yerlerinin değişiminde katı, açık ve objektif kurallar uygulanması

Ek olarak, oy pusulalarının zorunlu olarak damgalanması, seçim sandıklarının büyüklüğünde değişikliğe gidilmesi, sandık kapasitesi ve görevlendirilmelerle ilgili düzenlemelerin değiştirilmesi, bağımsız cumhurbaşkanı adayı olmak isteyenlerin adaylık için ücret ödememesi ve anayasada yer alan seçim mevzuatını değiştirmeye yönelik yasağa saygı duyulması da rapordaki tavsiyeler arasında yer aldı.

Raporun, 13 Mart ve 25 Nisan 2018 tarihlerinde kabul edilen Seçim Yasası değişikliklerinin, 2017'de gerçekleşen Anayasa değişikliğinin mevcut seçim sistemi üzerindeki etkilerini kapsadığı, ancak ülkedeki seçimleri düzenleyen bütün yasal çerçevenin tam ve kapsamlı bir değerlendirmesi olmadığı belirtildi.

Seçim yasasında neler değişmişti?

- Siyasi partilerin seçimlerde başka bir siyasi partiyi destekleme kararı almalarını yasaklayan hüküm kaldırıldı.

- Seçimlere ittifak çatısı altında katılma kararı alan siyasi partiler, seçim takviminin başlamasından itibaren en geç 7 gün içerisinde genel başkanların imzaları altındaki "ittifak protokolü" ile YSK'ya başvuracak.

- Partiler, aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten üç gün öncesine kadar, YSK'ya başvurarak ittifaktan vazgeçebilecek.

- Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılacak.

- Seçim sisteminde değişiklik yapılmayacak.

- Yüzde 10'luk seçim barajında ittifakın oylarının toplamı sayılacak.

- Milletvekili sayısı ittifak yapan siyasi partiler arasında aldıkları geçerli oy esası oranında dağıtılacak.

- Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçiminde pusulalar aynı zarfa konulacak.

- Vatandaşın ihbarı üzerine kolluk güçleri sandık başlarına gelebilecek.

- Aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten iki gün öncesine kadar, aynı usulle ittifak protokolünde değişiklik yapılabilecek.

- Partiler kendi aday listeleri ile yan yana yer alacak. Sıraları da kura ile belirlenecek.

- Seçilme yaşı 18'e indirildi.

- Aynı binada oturan seçmenler aynı seçim bölgesinde olmak üzere farklı sandıklara kaydedilebilecek

- İttifakın unvanı belirlenmemiş ise ilgili bölüme sadece “İttifak” ibaresi yazılacak, unvanı olmayan ittifakın birden fazla olması halinde, bunlar başvuru sırasına göre numaralandırılacak.

- Birlikte yapılan Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde, önce Cumhurbaşkanı seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak.

- Yerel idare organları seçimlerinde; sırasıyla büyükşehir belediye başkanlığı, belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak.

- Yatağa bağımlı vatandaşlarca seçme hakkının kullanılması için seyyar seçim sandığı kullanılacak.

- Sandık kurulu başkanları kamu görevlileri arasından kura ile belirlenecek.

- Seçimlerde kullanılacak kabinler oy vermenin gizliliğini sağlayacak şekilde belirlenecek.

- Filigranlı ve amblemli oy zarflarının ebatları belirlenecektir.

- Yerel idareler seçimlerinde oy pusulaların tamamı aynı zarf ve sandığa konulacak.