Vatandaşlara soruldu: Kentsel dönüşümün amacı depreme hazırlık mı, rant mı?

GERÇEK GÜNDEM

Yöneylem Sosyal Araştırmalar Merkezi, vatandaşlara, "Kentsel Dönüşümün Amacı: Depreme Hazırlık mı, Rant mı?" sorusunu sordu. Yeni "afet yasası" gündemdeyken vatandaşların yüzde 54'ü kentsel dönüşümün rant yaratmak için yapıldığını düşünüyor.

Anket sonuçlarına göre vatandaşların yüzde 54,2'si "Kentsel dönüşüm depreme hazırlık için değil, rant için yapılmaktadır" dedi. Vatandaşların yüzde 32,9'u ise "Kentsel dönüşüm uygulamaları depreme karşı bir önlem olarak yapılmaktadır" görüşünde. "Bilmiyorum" diyenlerin oranı ise yüzde 12,9 oldu.

İşte o anket çalışması:

Yöneylem Araştırma'nın anketi 1-2 Aralık tarihlerinde 27 ilde, 2402 kişiyle yapıldı.

TEPKİ ÇEKEN KENTSEL DÖNÜŞÜM KANUNU

Kentsel dönüşüme yönelik düzenlemeler içeren kanun teklifi, geçtiğimiz ay TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 09.11.2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Yeni düzenlemeyle beraber kentsel dönüşüm kararı için hak sahiplerinin üçte iki çoğunluğunun aranması zorunluluğu kaldırılmıştı. Söz konusu karar hak sahiplerinin salt çoğunluğuyla alınabiliyor. Kanuna göre riskli yapıların yıktırılması için mülk sahiplerine tek seferde 90 günden fazla olmamak üzere süre veriliyor.

Kanunda yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere belirlenen alanlar olarak tanımlanan 'rezerv yapı alanı' tanımı da değiştirildi. Bazı yasal süreçlerde tanımın halihazırda yerleşim alanı olan yerleri içermediği tespit edildi ve yerleşim yerlerinde yer alan parsellerin de rezerv yapı alanı olarak belirlenebilmesinin yolu açıldı.

TÜRKİYE'DE İLK KEZ BİR YERLEŞİM YERİ REZERV BÖLGE İLAN EDİLMİŞTİ

Çıkarılan kanunun ardından Türkiye’de ilk kez bir yerleşim yeri rezerv bölge ilan edilmişti. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına bağlı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, Bakanlık makamına gönderdiği 14 Kasım tarihli kararla, 6 Şubat depremlerinden en çok etkilenen kent olan Hatay’ın Antakya ve Defne ilçelerinde 207 hektarlık bölgeyi içeren sekiz mahallenin rezerv yapı alanı ilan ettiğini duyurmuştu.

MUHALEFETTEN TEPKİ

CHP Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Gülşah Deniz Atalar, 30 Kasım'da, CHP genel merkezinde basın toplantısı düzenleyerek hükümetin kentsel dönüşümle ilgili yaptığı son yasal düzenleme ile iklim değişikliği politikalarını eleştirmişti

Atalar, “AK Parti’nin kentsel dönüşüm karnesi, başarısızlıklarla doludur. 20 yıldır, kentsel dönüşüm adına yaptıkları her hamle, yapılan her hukuki düzenleme, kentsel ranta dönüşmüştür. İktidar, kanunlarda tıkandığı bir noktada, yaşadığımız acı depremi, kendine bir alan açıp agresif şekilde, kentsel dönüşümü ranta çevirmek için bir düzenleme değişikliğine gitti. Değişiklikten önce kentsel dönüşüm için ne yaptınız ki şimdi ne yapacaksınız? Siyasal rantlarınız, sermaye gruplarınız için deprem nedeniyle halkın kentsel dönüşüme olan ihtiyacını, ilgisini ve talebini; yasal çerçeveyi aygıt olarak kullanarak istismar etmenin önünü açtınız. Bu düzenleme, ne yazık ki yetki karmaşasını derinleştirmek, sorunları büyütmek ve kentsel rant için yeni bir nefes alıp kentin kamu alanlarını dönüştürmek için kullanılacaktır. Bu değişiklik, yaşam alanlarının sermaye gruplarına peşkeş çekilmesine ve kentsel rant üretilmesine sebebiyet verecektir." ifadelerini kullanmıştı.

Kentsel dönüşüm yasasının çıkmasının ardından, CHP Çanakkale Milletvekili İsmet Güneşhan, Kentsel Dönüşüm Yasası’nı eleştirerek, “Halkı mı koruyacaksınız, yoksa bir avuç yandaşı mı” diye sormuştu.

Güneşhan, şunları söylemişti:

"Bu değişiklik ile; üzerinde yerleşim mevcut olsa dahi herhangi bir yer rezerv alan seçilebilecek, buradaki vatandaş evinden sürülebilecek, tapu sahibi olduğu mülkü el değiştirecek ve bu suretle barınma ve mülkiyet hakları ihlal edilmiş olacaktır. Depreme hazırlık amacına değil, yurttaşların hakları yok sayılma pahasına şehrin değerli alanlarını yıkıp yeniden inşaat rantı yaratmaya yönelik bir yasa yürürlüğe konulmuştur. Bu kanunda hedeflenen bir şehir planlamacılığı ya da depreme hazırlık amaçlı kentsel dönüşüm değil, rantsal dönüşüm olduğu çok açıktır. Yurttaşın kendi evi hakkındaki çok önemli kararlara katılım ve itiraz hakkı elinden alınmış; karar yeter sayısı azaltılarak mülkiyet hakkı yok edilmiştir Burada asıl tehlike, binanın yeniden yapılması, müteahhide verilmesi, sözleşme yapılması ve yıkım gibi hayati kararların yüzde 50+1 tarafından alınabilmesi maddesinin içerisinde saklıdır."