Moda iskelesi açılıyor: “Deniz yutacak sanırdın bir an”

GERÇEK GÜNDEM – MELİKE ÇAPAN

Lodos esmezse şanslıydılar. O gün Kadıköy’e kadar inmeye gerek kalmadan şıp diye atarlardı kendilerini vapura. Ama bir lodos vursa… Eyvahlar olsun o zaman… Tabanvay yolu tutulurdu çarşının. Zira Moda’ya artık vapur yanaşmazdı. Boyu aşan dalgalar yıkadıkça iskelenin duvarlarını camdan izleyen Modalılar dimdik duran ve koca dalgalara asla boyun eğmeyen küçücük tarihi yapının gücünü korku ve hayranlık duygusuyla karmakarışık bir şekilde izlerdi. Sular devleşir, iskele küçülürdü. Deniz yutacak sanırdın bir an. Sonra dinerdi lodos, iskele sapasağlam dururdu yerinde. Görkemli ve mağrur…

Bir de mehtaplı geceler… Bir başka olurdu ay iskelenin üstünde. Münir Nurettin’in sesi biraz öteden akşama eşlik ederdi. Geceyi bir kızıllık sarar, kıpkızıl ayın altında Kadıköy’de ne kadar insan varsa o iskeleye sıralanırdı. Ayaklar Marmara ile buluşurken diller Münir Nurettin’e eşlik ederdi. Yüzlerde bir tatlı huzur… Yorgun gün geride kalmıştır artık. O gece o iskele bin saraya bedel rahatlıktadır.

Bazen de Moda’dan Kalamış’a yüzme yarışlarında, bazen sandal sefalarında, kimi aşık buluşmalarında ne çok Kadıköylü hatıralar biriktirmişti o iskelede. Akşamüstü terasında çay vakitlerindeki sohbetlerde, eşlerinin işten dönüşlerini bekleyen kalabalığın arasında ne çok hikaye birikmişti o iskelede.

Anlatılan bir masal gibi gelse de İstanbul gördü o günleri. Yalnızlığa, hoyratlığa, yozlaşmaya mahkûm edilmeden çok önce… Kentin insanları sayfiye semtinde ya da şehrin göbeğinde bir araya gelip eğlenebilmeyi, gündelik yaşamlarına birazcık neşe katabilmeyi unutmadan önce… Ya da unutturulmadan önce…

Mimar Vedat Tek’in nadide eserleri arasında yer alan Moda Vapur İskelesi unutulmuş, unutturulmuş zamanlarda Kadıköylülerin yaşam noktalarından biri olmuştu. İstanbul’un meşhur lodosuna kafa tutan bu tarihi yapı, 1917 yılında inşa edildi. Kütahya çinileriyle süslenen yapının 1937 yılında ahşap üst katı fırtınada zarar görünce yıktırıldı. 1985’e kadar Modalılara hizmet veren iskele her ne kadar lodosa kafa tutsa da yolcuları tarihi yapı kadar inatçı çıkmadı. Yolcusu azalan iskelenin kapısına kilit vuruldu ve bundan sonra hikayeler hep yarım kaldı.

Şimdilerde İstanbul Büyükşehir Belediyesi yarım kalan hikayeleri tamamlamak için kolları sıvamış halde. Nereye baksam sarı brandaların ardında kentin hayatına can katan eserleri için bir uğraş var. Şimdi ise sıra Moda Vapur İskelesi’ne gelmiş. Yıllardır kapalı kalan tarihi iskele artık İstanbullularla buluşuyor. Uzun bir restorasyon süreci geçiren iskelenin öyküsünü Modalılar Gerçek Gündem’e anlattı.

“MODA İSKELESİ SEYREDİLECEK MUZZAM BİR TABLO OLURDU”

Gençlik yıllarında Kadıköy’e yerleşen Osman Bey bir güzele aşık olunca yeni yuvası da Moda olur ve semtte ömrünün yarım asrını geçirir.

Osman Bey, bu sayfiye semtinin en özel mimari eserlerinden bir tanesinin hiç kuşkusuz Moda İskelesi olduğunu söylüyor.

Moda İskelesi ve civarında geçen ömründe aklında kalan gençlik yıllarını anlatıyor:

“Moda İskelesi’nin sağ tarafında Moda Deniz Kulübü vardı. Varlıklı olan aileler oraya üyeydi. Sol tarafta bir lokanta var. Gençliğimde yalnızca bir tane otomobil vardı. Demek ki Moda bu kadar sakin ve sükûnet içerisinde bir yerdi. Moda Vapur İskelesi’nde kadınlar ve erkekler yürüyüş yapardı. Moda Deniz Kulübü’nde konserler olurdu. Özellikle de Münir Nurettin Selçuk’un konserleri ilgi görürdü. O zaman aşıklar sevgilileriyle ya da aileler ayaklarını iskeleden aşağıya sallandırır otururlar ve konseri dinlerlerdi.”

Osman Bey, Kalamış, Moda, Karaköy seferi yapan vapurun Moda İskelesi’ne uğradığı o anda eşlerini ya da çocuklarını işe uğurlayan hanımlarla iskelenin özellikle sabah ve akşam üzeri saatlerinde bu yüzden daha da kalabalık olduğunu anlatırken ‘Böyle çok sevecen bir ömür yaşadık’ diyor.

1960-70’li yıllarda iskelenin terasında bir kafe açıldığından bahsediyor Osman Bey. Ancak kafe çok uzun ömürlü olmamış. Moda’nın lodosu iskelenin boyunu aşan dalgaları Modalıların bir araya geldiğini bu mekanın yaşamasına izin vermemiş.

Osman Bey, “Lodosta vapur çalışmaz ama Moda İskelesi seyredilecek muazzam bir tablo olurdu” diye anlatıyor o görüntüyü.

Osman Bey, iskelenin alnında eski yazıyla Moda Vapur İskelesi yazdığını hatırlıyor. Ancak daha sonraki yıllarda bu yazıyı görememiş. İskeleden vapura bindiğinde lüks kamarada oturanları izlediğini söyleyen Osman Bey, kesilen biletin yere atılmasını hala unutamıyor.

Moda İskelesi’nin Kadıköy için simgesel bir yapı olduğunu ifade eden Osman Bey, yeniden açılmasının semtin kültürel ve sosyal hayatında etkili olacağına inanıyor ve “İskeleyi geri kazandıranlara” teşekkür ediyor.

“YOLCUSUZLUKTAN KAPANDI”

25 yıl Moda’da muhtarlık yapan Oğuz Sarıcaoğlu’nun, Moda serüveni, gençlik yıllarında ailesiyle taşınmasıyla başlıyor.

Oğuz Bey, o dönem eğlencenin merkezlerinden biri olan Bostancı’ya gitmek için akşam seferlerini sıklıkla kullandığını anlatıyor.

“Tek hat vardı” diyor Oğuz Bey de. İskelenin yolcusuz kalmaktan kapandığından yakınıyor. Lodosta boyunu aşan dalgaların iskeleyi sarıp sarmaladığından bahsediyor.

2000’li yıllarda Modalıların girişimleriyle iskele kısa süreliğine de olsa yeniden çalışır hale geldi. Oğuz Bey, iskeleye yolcu toplamak için çok uğraştıklarını ama sonuç alamadıklarını söylüyor.

TARİHİ İSKELE 19 AĞUSTOS’TA İSTANBULLULARLA BULUŞUYOR

Modalılar yeniden iskelelerine kavuşurken bu kez sözü İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bırakalım. İstanbul’un kültürel mirasının korunmasında büyük bir gayret gösteren İBB Kültür Varlıkları Koruma Kurulu Dairesi sayısız projelerinin arasına Moda İskelesi’ni de kattı.

İBB Kültür Varlıkları Koruma Kurulu Daire Başkanı Oktay Özel restorasyon sürecini Gerçek Gündem’e anlattı:

“İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Varlıkları Dairesi Başkanlığı tarafından tamamlanan Moda İskelesi restorasyon çalışmalarına 2 Haziran 2022’de başlandı. Moda İskelesi, yeniden işlevlendirme projesinin tamamlanmasıyla 19 Ağustos’ta İstanbullularla buluşuyor.

Mevcut tüm özgün detayları koruma altına alınarak ve iskele fonksiyonu devam edecek şekilde iç mekanlarda restorasyon ve yeniden işlevlendirme projesi ile yapısal sorunları giderilen tarihi yapı, zamanın olumsuz etkilerine karşı güçlendirildi. İç mekânlar da kitap-kafe ve kütüphane programlarına ev sahipliği yapmak üzere çağdaş bir yorumla düzenlendi.”

Özel, tarihi yapının sadece iskele olarak hizmet vermeyeceğinden söz ediyor. Aynı zamanda iskelenin ev sahipliği yapacağı kültür sanat etkinlikleriyle, kütüphanesi ve kitap- kafe ile gerçek sahibi Kadıköylülerle buluşacağını ifade etti.

Şehir Hatları'ndan alınan bilgiye göre daha önce yolcu sıkıntısı nedeniyle hizmetine son verilen Moda İskelesi için “Yolcu garantisi politikasının” söz konusu olmayacak. İlk etapta Deniz Taksi yanaşma noktası olarak hizmete başlayacak iskelede daha sonra da hat belirlenip sefer yapılacak.