İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nde…

İstanbul’dan İzmir’e döner dönmez ayağımın tozuyla epeydir heyecanla beklediğimiz, hazırlık süreci ve alt oturumları sekiz ay süren, 6 Şubat’taki deprem felaketi nedeniyle yaklaşık bir ay ertelenen İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nde aldım soluğu. Kongrenin ilk ve ikinci günkü izlenimlerimi haberin ötesine geçip aktarmaya çalışacağım bu yazıda.

AASSM (Tebliğler-Konuşmalar- Forumlar-Sergiler), Bıçakçı Han (Paydaş Buluşmaları) ve Swiss (Efes) Otel’de (YİK Toplantıları) 15-21 Mart arasında cereyan edecek kongrenin ilk günü “Yeniliğe Davet” belgisiyle Gençlik Forumu ile başladı. Melisa Sözen ve Mert Fırat’ın sunumuyla resmi açılışa geldi sıra ana salonda. Saygı Duruşu ve İstiklal Marşı sonrasında yakınlarından birçok kişiyi deprem felaketinde Antakya’da kaybeden Karsu piyanosu eşliğinde salonu dolduran katılımcıları göz yaşına boğan hüzün bir performans ortaya koydu. Bendenizin gözyaşları da yuvarlandı gitti… İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’in açılış konuşması sonrasında ilk günün konuşmacılarına geldi sıra.

“İKTİSAT BİZİZ!”

Önce, “İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi bir davettir.” cümlesiyle başlayan ve “İktisat biziz!” cümlesiyle biten Soyer’in konuşmasının bir özetini aktarayım:

“Şehirlerin depremlerle yıkıldığı, doğanın dengesini altüst ettiğimiz bir çağda, bu kongre Türkiye’nin Türkiye’ye ve Türkiye’nin Dünyaya bir davetidir.

İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi yeniliğe, vicdana, yürüyüşe, doğamıza, değişime, sadakate, çokluğa ve birliğe yapılan bir davettir.

Davetimizin tek bir amacı var: Geleceği hep birlikte inşa etmek. Bu birlikteliğin içinde hiç şüphesiz doğamız da var. Doğanın varlığını göz ardı ederek kurduğumuz tüm ekonomik sistemler er ya da geç çöküyor.

Bu gerçeği ısrarla yok saymamızın ise bir tek nedeni var. İnsanın bir türlü karşı koyamadığı gözü dönmüş hırsı ve bu hırsı daha da kışkırtmak üzerine kurulmuş iktisadi modeller. Tam da bu nedenle İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi, yeni bir iktisat hayaline yapılan çağrıdır.”

Soyer'in bu sözleri kongrenin ruhunu ortaya berrak bir şekilde koyuyor.

YÜKSEK KATILIM

AASSM’deki ilk ve ikinci gün oturumlarını izleyenler kongredeki konuşmacılardan ekonominin önemli aktörlerine, üst düzey belediye bürokrat ve iştirak yöneticilerine; siyasetçilerden sivil toplum örgütü yöneticilerine kadar bir yelpaze oluşturuyordu. Lise öğrencisi bir genç örneğin, özellikle Prof. Dr. Michio Kaku’yu dinlemek için ailesinin ekonomisine yön verdiği Eskişehir’den gelmişti. Özel sektörden iş insanları ve beyaz yakalılar da gördüm konuşma aralarında kahve içerken. Açılış ve ilk gün oturumlarındaki izleyici yoğunluğu ikinci gün de düşmedi. Ki, kongre kapısı açık değil, kayıtlı olanların katılabildiği oturumlar söz konusu.

KONGRENİN ESİN KAYNAĞI: 1923 İZMİR İKTİSAT KONGRESİ

İlk gün ve ikinci günkü konuşmacılardan söz etmeden önce kongre ile ilgili bazı notlar düşeyim. İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nin esin kaynağı, yüz yıl önce İzmir’de gerçekleşen ve açılış konuşmasını Büyük Atatürk’ün yaptığı ilk iktisat kongresi. Düşünün; Kurtuluş Savaşı henüz sona ermiş, daha Lozan Barış Anlaşması imzalanmamış, Cumhuriyet ilan edilmemiş ama TBMM Reisi ve Başkomutan Gazi Mustafa Kemal İzmir’de çiftçiyi, tüccarı, işçiyi, kadınları da ihmal etmeden topluyor ve günlerce süren bir iktisat kongresi düzenliyor. Amaç, düşman işgalinden kurtulan, savaşlardan yorgun düşen memleketi iktisaden ayağa kaldırmak. Çünkü biliyor ki, iktisadi zaferle taçlanmayan zafer, “zafer” değildir. Nitekim, dünyanın belirsizliklerle çalkalandığı bir dönemde gerçekleştirilen İzmir İktisat Kongresi, sadece yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomik temellerini atmakla kalmamış, Cumhuriyet tarihi boyunca önemli bir referans noktası olmuştur.

100 YIL SONRAKİ KONGRENİN BİLEŞİMİ, YÖNTEMİ VE AKIŞI

Yüz yıl sonra dünyanın geldiği noktada ve geleceğin Türkiyesi’ni inşa etme yolunda uzun soluklu bir adım atmak, ortak akıl oluşturmak için de İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi katılımcı ve sivil bir ruhla hayata geçiyor. Tıpkı yüz yıl önceki kongrede olduğu gibi kongrenin paydaş grupları olan çiftçi, işçi, sanayici, tüccar ve esnafların seçilmiş temsilcilerini bir araya getiriyor.

2022 Ağustosu’nda başlayan kongre çalışmalarında her paydaş grubuyla üç ayrı toplantı gerçekleştirildi. Ülkede güçlü temsil oluşturan yaklaşık 180 kurumdan 500 kadar üst düzey yönetici veya uzman delege olarak kongre çalışmalarında yer aldı. Paydaş grupları sonuç bildirgelerini 2022 Kasım ve Aralık aylarında kamuoyu ile paylaştı.

Kongrenin ikinci aşamasında ise uzmanlar bir araya geldi ve paydaş grupların ortaya koyduğu sonuç bildirgeleri kavramsal olarak ve akademik açıdan değerlendirildi. 13 Ocak-4 Şubat arasındaki uzman toplantıları “döngüsel kültür” kavramının dört ayağı üzerinde kurgulandı: Birbirimizden Razıyız, Doğamıza Dönüyoruz, Geçmişimizi Anlıyoruz, Geleceğimizi Görüyoruz.

Uzmanların tavsiyeleri 15-21 Mart arasında cereyan edecek ana kongrede paydaş grupların değerlendirilmesine sunulacak. Sekreteryası İzBB’ye bağlı İzmir Planlama Ajansı (İZPA) tarafından yürütülen kongre alanlarında önemli isimlerden oluşan Yüksek İstişare Kurulu tarafından yönetiliyor. YİK, paydaş buluşmaları ve uzman toplantılarında ortaya konulan çıktıları esas alarak kongrenin sonuç bildirgesine de yön verecek. Yedi başlıkta yedi gün sürecek (Yenilik, Vicdan, Yürüyüş, Doğa, Değişim, Sadakat, Çokluk ve Birlik) kongrenin sonuç bildirgesi son gün delegelerin oyuna sunularak şekillenecek ve kamuoyuna açıklanacak. Sonuç bildirgesinden murat ise Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci yüzyılının iktisadi politikalarında rol oynaması, yol göstermesi.

CUMHURBAŞKANI ADAYI KILIÇDAROĞLU DA GELİYOR

Bu arada, akşamları da AASSM’de Bir Kira Bir Yuva konserleri düzenleniyor. AASSM bahçesinde ve fuaye ile sergi salonlarında da yine ilk İzmir İktisat Kongresi ile ilgili sergiler yer alıyor. İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi çerçevesinde cumartesi günü Millet İttifakı Ortak Politikalar Metni Paneli yapılacak. Panelistler Millet İttifakı’ndan Faik Öztrak (CHP), İbrahim Çanakçı (DEVA), Bülent Şahinalp (DP), Feridun Bilgin (Gelecek P.), Ümit Özlale (İYİ Parti), Sabri Tekir (SP). Pazar günü ise Millet İttifakı Genel Başkanlar Buluşması gerçekleşecek. Açılışını Soyer’in yapacağı buluşma vesilesiyle Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı Adayı ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da Akşener, Babacan, Davutoğlu, Karamollaoğlu ve Uysal ile birlikte ilk kez “cumhurbaşkanı adayı” olarak İzmir’e gelmiş olacak.

İLK İKİ GÜNÜN KONUŞMACILARI

Unutmadım… İlk iki günün konuşmacılarından da söz edeyim. “Yeniliğe Davet” başlıklı ilk gün oturumlarında Soyer’in açış konuşması sonrasında CHP Genel Sekreteri Doç. Dr. Selin Sayek Böke (İkinci Yüzyılın Düzeni: Üretimden Bölüşüme Hak Temelli Politika), Bekir Ağırdır (Dünyanın ve Türkiye’nin Gidişatı İçerisinde İkinci Yüzyılın İktisat Kongresinin Anlamı), Şükrü Ünlütürk (Bölgeler Arası Gelişmişlik Farklılıkları ve Kobiler), Prof. Dr. Işın Çelebi (Deprem Sonrası Yeni İktisat Politikası Ne Olmalıdır?), Gülsün Bilgehan (Geçmişimize Saygı… Geleceğimize Güven…), Prof. Dr. Refet Gürkaynak (Restorasyon, Değişim ve Büyüme İçin Rıza ve Öncelikler), Dr. Serdar Şahinkaya (1923 Türkiye İktisat Kongresi’nin Hatırlattıkları), Sir Bon Geldof (Fark Yaratmak).

“Vicdana Davet” başlığıyla kürsüye çıkan ikinci günün konuşmacıları ve ele aldığı başlıklar da şöyleydi: Uğur Gürses (İkinci Yüzyılda Kapsayıcı Yeni Bir Ekonomik Model), Prof. Dr. Çağlar Keyder (Değişen Dünyada İktisat Politikası), Prof. Dr. Ali Hakan Kara (İkinci Yüzyılda Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar), Dr. Gülfem Saydam Sanver (Yeni Bir Siyaset Anlayışı: Vicdan), Prof. Dr. Timothy Garton Ash (Şimdinin Tarihi İçerisinde Türkiye), DEVA Gen. Bşk. Yrd. Burak Dalgın (Yeni’nin Yürüyüşü), Prof. Dr. Ayça Tekin Koru (Küreselleşmeyi Yeniden Düşünmek), Selçuk Sarıyar (Cumhuriyetin İkinci Yüzyılında Şehir Ekonomileri), Hacer Foggo (Onurlu Yaşam ve Yoksulluk), Prof. Dr. Selçuk Şirin (Ya Adalet Ya Sefalet: Daha Yaşanır Bir Türkiye İçin 7 Mesele 7 Reçete), TUSİAD Başkanı Orhan Turan (Hedef Gelişmiş Saygın Adil ve Çevreci Bir Türkiye), Prof. Dr. Michio Kaku (Türkiye-Gelecek 50 Yıl).

Başkan Soyer’in yanında eşi İzmir Köy Koop Başkanı Neptün Soyer’le birlikte hemen bütün konuşmacıları dikkatle dinlediğini gördüm. Karsu ve Bob Geldof gibi konuklara da zeytin ağacı ve plaket takdim etti.

Bütün konuşmalar muhtemelen kongrenin sitesinde (iktisatkongresi.org) yer alacaktır. Meraklısı oradan bakabilir.

SİR BOB GELDOF İZMİR’DE KARŞINIZDA, KÜRSÜDE…

Prof. Dr. Ali Hakan Kara’yı CHP’nin İstanbul’daki vizyon toplantısında çevrimiçi dinlemiştim. Dün kürsüden konuştu ve sonrasında yararlı sohbetlerimiz de oldu. Keza Hacer Foggo ve Bekir Ağırdır ile de… Önceki akşam Halk TV’den kıdemli arkadaşım, yılların deneyimli ekonomi gazetecisi Serpil Yılmaz ve DP İzmir İl Başkanı Serdar Faralyalı (Eski bakanlardan Ersin Faralyalı’nın oğlu) ile de saatler su gibi aktı. Masada sadece güncel gelişmeler değil, arka planlar da vardı. İzmir’deki bu tip kapsamlı kongre ve toplantıların bir güzel tarafı da İstanbul ve Ankara’dan eski dostlarla karşılaşmak ve aralarda ya da akşamları bir arada olmak. Tabii Bob Geldof gibi bir efsaneyi ve Prof. Dr. Michio Kaku gibi isimleri dinlemek de bambaşka oluyor.

İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nden izlenimlerimi aktarmayı sürdüreceğim. Dikkatle dinlediğim konuşmacılardan Prof. Dr. Selçuk Şirin’in konuşmasına ilişkin bir kritiği de ilerleyen günlerde yapmak istiyorum. Şu kadarını belirteyim; örneğin son 10-12 yılda ülkemize Suriye, Afganistan, Kafkasya ve Türki Cumhuriyetler ile Afrika’dan gelerek illegal işgücüne katılan milyonları bulan çalışanı dikkate almadan işsizliği de konut açığını da açıklayamazsınız.