İstanbul’da muhalefet Türkiye genelinden daha mı başarılı?

İstanbul seçmeni, tekrarlanan İBB seçimlerinde muhalefetin potansiyelinin beklenenden yüksek olduğunu ortaya koymuştu. Seçim tekrarı kararının arkasından boykotun konuşulduğu şartlarda, bu seçeneğin aksine Millet İttifakı, diğer muhalefet partileri ve toplumsal muhalefet eşzamanlı olarak mobilize olmaya yöneldi. Böylece fark 62 katına ulaşarak 805 bini buldu. Dolayısıyla İstanbul, “lokomotif şehir” karakteriyle Türkiye’de demokrasi isteyen geniş kitleler için kritik bir öneme sahip. Ayrıca bu önem sadece Türkiye ile sınırlı değil, Münih Güvenlik Konferansı’ndaki tablonun ortaya koyduğu üzere Varşova ve Budapeşte’ye yayılan demokratik birliktelik ruhunun ilk önce İstanbul’da hayat bulduğu ve dünyaya mal olduğu biliniyor.

Bu bağlamda İstanbul seçmenin oy tercihlerini anlamak üzere, TEAM bünyesinde Ocak ayında 20 ilçede 4280 kişiyle yüz yüze görüşerek bir temsili araştırma gerçekleştirdik. Örneklemi belirlerken İstanbul’un ilçelerinin seçim sonuçlarını ve sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate aldık.

2022 Ocak sonuçlarını incelediğimizde, İstanbul’da 1994 seçimlerinden beri ilk kez Refah/AK Parti’nin zirveden indiğini ve CHP’nin ilk sıraya yükseldiğini görüyoruz (%36.2). Millet İttifakı da Cumhur İttifakı’nın 3.5 puan önüne geçmiş (%44.7’ye %41.2). Muhalefet partileri toplamda %58.8’e ulaşarak Cumhur İttifakı’na 17.6 puan fark atıyor.

İstanbul’da CHP’nin oylarını istikrarlı bir şekilde yükselttiği görülüyor. CHP 2018’den bu yana %26.7’den %36.2’ye ulaşırken, AK Parti %42.4’ten %35.4’e gerilemiş. 2018’de CHP AK Parti’den 15.7 puan gerideyken, 2022 Ocak’a gelindiğinde aradaki büyük farkı kapatıp 0.8 puan öne geçmeyi başarmış. Aynı dönemde

İSTANBUL TÜRKİYE'DEN FARKLILAŞIYOR

Sonuçlar İstanbul’un Türkiye’den farklılaştığını gösteriyor. 2018-2022 arasında İstanbul’da iktidar daha hızlı düşerken, CHP oyunu daha çok artırmış.

AK Parti İstanbul’da %42.4’ten %35.4’e gerilemiş ve 9 puanlık kayıp yaşamış. 2018’de AK Parti’ye oy verenlerin %16’sı AK Parti’den uzaklaşmış. Türkiye genelinde ise AK Parti’nin kaybı sadece 4.4 puan (%42.6’dan %38.2’ye düşüş). AK Parti Türkiye genelinde 2018 seçmeninin sadece %10’unu kaybetmiş.

CHP İstanbul’da 9.5 puan yükselirken, bu artış Türkiye genelinde sadece 3.7 puan. CHP 2018’deki seçmenine kıyasla seçmen sayısını İstanbul’da %36 artırırken, bu oran Türkiye genelinde %17 olarak gerçekleşmiş.

Cumhur İttifakı İstanbul’da 9.5 puan gerileyerek %50.7’den %41.2’ye düşmüş. 100 seçmeninin sadece 81’ini koruyabilmiş. Buna karşılık Türkiye genelinde oyu hala %45’ler seviyesinde ve seçmeninin %85’ini korumaya devam ediyor.

İstanbul ve Türkiye arasındaki farklılaşma, Erdoğan’a destek konusunda da gözlemleniyor. 2018 seçimlerinde Erdoğan Türkiye genelinde tüm seçmenlerin (geçersiz oy atan ve oy kullanmayanlar dahil) %44.4’ünün oyunu almayı başarmıştı. Bu oran İstanbul’da %43.3 seviyesindeydi. 2022’ye geldiğimizde Türkiye genelinde Erdoğan’a destek 6.5 puan azalarak %37.9’a geriledi. İstanbul’da Erdoğan’ın kaybı ise neredeyse 1.5 katına ulaşıyor: 9.1 puan (%43.3’den %34.2’ye).

İSTANBUL NEDEN FARKLILAŞIYOR?

Daha önceden, Türkiye’nin kırsal bölgelerinden yoğun göç almış olan İstanbul’da oy dağılımı Türkiye ile benzerdi. Fakat 2017 referandumundan sonra bu tablo değişmeye başladı. Bu konuda birkaç neden sıralamak mümkün:

1-İstanbul’a kırsaldan göçün azalması ve İstanbul’da yaşayanlar arasında kentlileşme oranının artması. Bunun beraberinde kentli yaşam tarzının yaygınlaşması seçmen davranışını muhalefet lehine ayrıştıran temel faktörlerden biri.

2-Ekonomik kriz, hayat pahalılığının daha çok hissedildiği İstanbul’da tüm sınıfları etkileyen ve muhalif eğilimleri güçlendiren en büyük değişkenlerden biri. Asgari ücretin üzerine çıkan kira fiyatları, fatura ücretleri ve işsizliğin İstanbul’da daha derin sorunlar yarattığı aşikar. Bu durum seçmen tercihlerine daha hızlı yansıyor.

3-Çözüm sürecinin sona ermesi, OHAL dönemi ve ekonomik krizle birlikte Kürt seçmenlerde hızlı şekilde muhalefete kayma eğilimi gözlemleniyor. İstanbul’da politik Kürt nüfusunun %20’lere yaklaştığı gerçeği göz önünde bulundurulduğunda İstanbul’un Türkiye’den farklılaşması anlam kazanıyor.

4-İstanbul’un CHP yönetimine geçmesi ve kapsayıcı sosyal politikaların yoksulların ve Kürtlerin yaşadığı ilçelerde olumlu etki yapması da CHP’nin önünü açan asli unsurlardan bir tanesi.