Tüketici Güven Endeksi ve AK Parti oyu - 2

Tüketici güven endeksi, tüketicinin (yani seçmenin) hane geliri ve ülke ekonomisiyle ilgili kapsamlı değerlendirmelerini içeren çok kritik bir gösterge. Seçmenlerin geçmiş, mevcut şartlar ve gelecek zaman boyutlarında ekonomiye dair algı ve değerlendirmelerini yansıtıyor. Endeks 200 üzerinden seçmenlerin ekonomiye bakışta ne derece iyimser ya da karamsar olduğunu ölçüyor. 100’ün üzerindeki skorlar iyimserlik, 100’ün altındaki skorlar karamsarlık göstergesi.

Türkiye’de seçmenin ekonomiye bakışınını yansıtan tüketici güven endeksi genel olarak iyimsere yakın bir karamsarlık düzeyinde, yani 90-100 aralığında seyrediyordu. Fakat 2018 krizinden sonra endeks 100’e yaklaşamadı. 2020’den beri süregelen pandemi koşullarında 90’ın üzerine çıkamadı. 2021 sonbaharında yaşanan yeni kur kriziyle 70’lere düşen endeks, kur krizinin etkilerinin yarattığı enflasyonist süreçte 2022 Nisan’da 60’ları gördü.

Endeks ve İktidar Oyu Paralelliği

Tüketici güven endeksi ve AK Parti oy oranı arasında analiz edilmesi gereken önemli bir paralellik söz konusu. Tüketici güven endeksinin düşük seyrettiği seçimlerde AK Parti oyu azalırken, yükseldiği seçimlerde AK Parti oyu artmış.

Tüketici güven endeksi ve AK Parti oy oranı arasındaki paralellik grafiğe yansıyor. Ülke ekonomisine dair değerlendirmelerin olumlu yönde seyrettiği ve endeksin artış gösterdiği koşullarda AK Parti oyu da artmış (2007, 2011 ve 2015 Kasım). Tüketici güven endeksindeki sert düşüşler AK Parti oyuna yansımış. AK Parti’nin başarısız olduğu 2009 ve 2019 yerel seçimlerinde tüketici güven endeksi düşmüş.

Partizan ve Rasyonel Seçmenler

Tüketici güven endeksini ekonomiye dair performans notu olarak kavramsallaştırdığımızda, oy verme davranışında ekonomi gibi temel konularda çıkarlarını önemseyen rasyonel seçmenin koşullara göre AK Parti’ye yöneldiği veya iktidardan uzaklaştığını iddia etmek mümkün.

Rasyonel oy verme teorisi ve partizan oy verme teorisine dayanarak, partizan seçmenlerin partilerine sadık kaldıklarını, partizan olmayan seçmenlerin ise oy verme tercihini ekonomik ve siyasi şartlara göre iktidar üzerinde ödül-ceza mekanizması olarak kullandığını söylemek mümkün. Tüketici güven endeksi de seçmenlerin ekonomiye bakışını yansıttığı için rasyonel ve partizan oy verme modellerine uygun şekilde iktidar oy oranını tahmin etmekte kullandığım bir değişken.

Türkiye’de TEAM verilerine göre seçmenin yaklaşık %75’i partizan seçmen. Partizan seçmenlerin yaklaşık 35 puanı Cumhur İttifakı’nın bileşenleri olan AK Parti ve MHP’ye kendini yakın hissedenlerden oluşuyor.

AK Parti ve MHP’ye oy vereceğini söyleyen seçmenin yaklaşık %80’i partizan. %20’ye yakın kesim ekonomi gibi temel alanlardaki koşullara göre iktidardan uzaklaşma ihtimali bulunan Cumhur seçmeni olarak düşünülebilir. Ekonomik kriz derinleştikçe iktidarın bu seçmen grubunda desteğinin azalması oldukça muhtemel.

2022’de Tüketici Güven Endeksi ve AK Parti Oyu İlişkisi

2021 sonbaharında yaşanan büyük kur dalgalanması ve hiperenflasyona giden süreçte tüketici güven endeksi de 80’in altına inerken, AK Parti de %35’ten aşağıya düşmüştü. Aralık ve Ocak’ta gelen kur koruma hamlesi ve asgari ücret zammı hem tüketici güven endeksi hem de AK Parti oylarını 2021 sonbahar öncesine getirdi. Fakat halkın alım gücünü eriten enflasyon karşısında bu etki kısa sürdü ve hem tüketici güven endeksi hem de AK Parti oyu tarihin en düşük seviyesine geriledi.

Tüketici güven endeksi 2021 sonbaharı öncesinde 80 civarında, AK Parti oyu ise %35-38 aralığında sabitlenmişti. 2021 sonbaharındaki kur şokuyla birlikte endeks 71.1’e, AK Parti oyu %34.6’ya düştü. Asgari ücret ve kur korumalı mevduat hamlesiyle oluşan kısa vadeli bahar havasıyla endeksteki düşüş yerini yükselmeye bırakırken AK Parti de kararsız seçmenlerin kredisini alarak %38.2’ye yükseldi. Fakat bu yalancı bahar enflasyonun etkisiyle sona erince hem tüketici güven endeksi hem de AK Parti oyu dip noktayı gördü.

Yine de AK Parti’nin oy oranındaki erimenin beklenenden düşük olduğunu vurgulamak gerekli. İktidarın üretim odaklı yaklaşımının sonucunda istihdamın düşüş göstermemesi ve işsizliğin artmaması ile AK Parti’nin partizan olmayan seçmenlerini artık büyük ölçüde kaybetmiş olması, AK Parti’deki gerilemenin hızını azaltıyor. Fakat hiperenflasyonun sürükleyeceği koşullarda artan maliyetlerin istihdamı düşürmesi ve daha büyük kırılmaların gerçekleşme ihtimali hiç de az değil.