Sağın kalesi Bursa’da artık iktidar önde değil

TEAM Araştırma’nın seçim bölgelerini (illeri) incelediği araştırmalar, seçmen davranışının nasıl şekillendiğini anlamak için büyüteci bizler için yakınlaştırıyor. Yazıda TEAM Araştırma’nın Mart 2022 tarihli Bursa temsili araştırmasından elde edilen kapsamlı bulguları konu edineceğim.[i]

Bursa Türkiye’deki değişimleri yansıtan büyükşehirlerden birisi. Bursa tıpkı İstanbul gibi Türkiye’nin her bölgesinden göç alan büyük bir sanayi kenti. Türkiye ve İstanbul gibi tüm her kesimi içinde barındıran bir nüfus yapısına sahip.

Aynı zamanda Bursa’nın kent merkezindeki ilçeleri dışında kalan diğer ilçelerde seküler-dindar ayrımını gözlemlemek de mümkün. Örneğin Marmara Denizi’ne kıyısı olan Mudanya gibi ilçelerde Millet İttifakı öne çıkarken, İç Ege ve İç Anadolu’ya daha yakın olan İnegöl gibi kırsal dindar değerlerin güçlü olduğu ve milliyetçi-muhafazakar ideolojinin hakimiyetindeki ilçelerde Cumhur İttifakı üstün.

Farklılıkları hem merkez ilçelerde hem de diğer ilçelerde neredeyse eşit şekilde temsil eden çok kimlikli yapısıyla Bursa Türkiye’deki sosyo-kültürel ve siyasal değişimleri tahlil etmek için önemli bir laboratuvar işlevi görüyor.

Bununla birlikte Bursa’nın Türkiye ve İstanbul’a nazaran kısmen daha sağ eğilimli bir kent olduğunu da vurgulamak gerekiyor. 2018 seçimlerinde Cumhur İttifakı oy oranı Türkiye genelinde %53.7, Bursa’da %56.9 (+3.2 puan), İstanbul’da %51’di (-2.7 puan). Kısacası Bursa ve İstanbul, iktidar oyunun üst ve alt sınırlarını gösteren iki büyük göçmen metropolü olarak araştırmacılar için çok büyük önem taşıyor.

Örneklem Yapısı

Bursa’nın 5 bölgesinde 8 ilçede Mart ayında 2454 kişi ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirdik. Genel ve yerel seçim eğilimlerini inceledik.

TEAM Araştırma, sadece ekonomik ve coğrafi verilerle oluşturulduğu için sosyo-kültürel ve siyasi değişkenleri doğrudan hesaba katmayan TÜİK’in NUTS örneklem sistemi yerine kendi özgün örneklem metodolojisini geliştirmiş. Bu metodolojide, TÜİK tarafından paylaşılan sosyo-ekonomik gelişmişlik verileri ile birlikte ilçe bazlı oy oranları üzerinden kümelenen bölge bazlı bir örneklem stratejisi uygulanıyor.

TEAM-SEP (sosyo-ekonomik ve politik) adı verilen bu örneklem modeline göre Bursa 5 ayrı bölgeye ayrılıyor. TEAM Araştırma bu 5 bölge üzerinden iki seçim bölgesinden oluşan Bursa’yı daha yakından ve dikkatli izleme imkanı sunuyor.

2018-2022 Karşılaştırması

Bursa’da 2018 seçimlerinde AK Parti %46.2, MHP %10.7 oy oranı elde etmişti. Cumhur İttifakı toplamda %56.9’a ulaşmıştı. 2022 Mart verilerine göre Cumhur İttifakı oy oranında kayda değer bir düşüş söz konusu. AK Parti %46.2’den %36.8’e (-9.4 puan), MHP %10.7’den %8.6’ya (-2.1 puan) gerilemiş. Cumhur İttifakı oy oranı toplamda %56.9’dan %45.4’e inerken, toplam düşüş 11.5 puanı buluyor.

TEAM’in 2018-2022 oy geçiş kırılım hesaplamalarına göre 2018’de Cumhur İttifakı’na oy veren 100 seçmenden artık 20’si Cumhur İttifakı seçmeni değil. Cumhur İttifakı Bursa’da 5 seçmenden 1’ini kaybetmiş.

Muhalefette yer alan partiler arasında CHP ve diğer partilerin oy oranındaki artış dikkat çekiyor. CHP 2018-2022 arasında %22.7’den %29.5’e yükselmiş (+6.8 puan). CHP’nin desteğinde sırasıyla yeni seçmenler, HDP ve İYİ Parti’ye bir önceki seçim emanet oy verip geri dönen seçmenler ve iktidardan kopan seçmenin bir bölümü önemli rol oynuyor.

DEVA, Gelecek, Yeniden Refah gibi partilerin kurulmasıyla birlikte diğer partilerin toplam oy oranı 3 katından fazlasına ulaşmış (%2.3’ten %7.2’ye). İYİ Parti’de CHP’den gelen emanet oylar geri dönse de İYİ Parti’nin bu kaybı telafi ettiği ve 2018’deki oy oranının üzerine MHP’den ve AK Parti’den uzaklaşan seçmenlerle birlikte 1.6 puan eklediği gözlemleniyor (%12.4’ten %14’e). HDP’de CHP’ye geri dönen oylarla birlikte kısmi bir düşüş var (%5.7’den %3.9’a, -1.8 puan).

Özetle Bursa artık iktidarın kalesi değil. 2019 yerel seçimlerinde başa baş geçen yarış da muhalefetin ne derece güçlenebileceğine dair işaretler vermişti. 2022’ye geldiğimizde ise artık Cumhur İttifakı’nın muhalefetin gerisine düştüğünü gözlemliyoruz. 2018’den 2022’ye Cumhur İttifakı %45.4’e düşerken, muhalefetteki altılı masa etrafındaki partilerin oy toplamı Cumhur ittifakını geçiyor: %47.

Bu sonuçlara göre Bursa’da vekil sayıları hesaplandığında 2018’de Cumhur: 13, Millet:7 olan tablonun 2018’de 10’a 10 eşitlendiği görülüyor. Eğer 6’lı masadaki partiler 3 ayrı listede girerse denge 11’e 9 Cumhur İttifakı lehine değişiyor.

CHP Hangi Seçmenlerde Desteğini Artırmış?

CHP’nin oyunun en çok arttığı seçmen grupları ekonomiden en çok etkilenenler (işsiz, öğrenci, esnaf) ile CHP’ye uzak ideoloji ve hayat tarzına sahip olanlar (çevreci ve sosyal demokrat olmayanlar, başörtülüler, dindarlar). CHP 50 yaş üzeri seçmen ve ev kadınlarında daha az artış göstermiş. Ayrıca CHP’nin geleneksel olarak oy aldığı seçmen gruplarında artış görece kısıtlı (üniversite mezunları, çalışanlar, sosyal demokratlar).

Bursa’da Erdoğan Geride

Bursa’da Erdoğan’a oy veririm diyenler 40 puanın altında kalıyor (%39.6). Rakibine oy veririm diyenler Erdoğan’ın 8.6 puan önünde (%48.2). Kararsızlar dağıtıldığında ise 2018’de %55.6 olan Erdoğan’ın oy oranının %45.1’e düştüğünü görüyoruz. Erdoğan 100 seçmeninin 19’unu kaybetmiş.

Bursa’da Yerel Seçim

Bursa Belediye Başkanlığı’nı AK Partili Alinur Aktaş %49.6 ile kazanmıştı. Bugün seçim olsa Aktaş sadece %38.2 oy alabiliyor. Alinur Aktaş 100 seçmeninin 23’ünü kaybetmiş. Ayrıca Bursa’da belediye hizmetlerinden memnuniyet ortalaması 10 üzerinden sadece 5.1. Erdoğan haricinde kalan AK Partili figürlerin Erdoğan’dan daha çok destek kaybettiği iddiası Bursa’da destekleniyor.

Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin performansını diğer belediyelere kıyasla daha düşük bulanlar neredeyse %50. BBB’yi diğer belediyelerden daha başarılı bulanlar sadece %26. Muhalefet büyükşehir belediyelerinin performansı Bursalıların çıtasını yükseltmiş görünüyor.

[i] https://twitter.com/etkiarastirma/status/1515285018301677572