Türkiye’de yoksulların gıda enflasyonu dünyanın 6 katı

Gıda enflasyonu dünyanın en büyük sorunlarından biri haline geldi. Pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle gübre, enerji, ambalaj gibi maliyetlerin ve tahıl fiyatlarının artması tüm dünyada gıdada fiyat artışlarını beraberinde getirdi.

Küresel gıda talebi artan nüfusla birlikte giderek büyürken, tarımda tüm dünya çapında üretimde girdi maliyetlerindeki artış gıda enflasyonunda patlamayla sonuçlandı. Gübre ve bitki ilaçlarının fiyatında ani yükselişler görülürken, stoklama, ambalajlama, enerji ve nakliye maliyetleri de tavan yaptı. Bunun üzerine Rusya-Ukrayna savaşı da eklenince tahıl fiyatları da adeta “uçtu”.

Son iki ayda pandemi ve savaşın etkisinin azalmasıyla birlikte dünya genelinde küresel gıda fiyatlarında iki aydır çok az miktarda düşüşler yaşansa da geçen yıla kıyasla gıda fiyatları halen çok yüksek.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından açıklanan FAO Gıda Fiyat Endeksi, mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 0,6 azalarak 157,4 puana geriledi. Ancak Mayıs 2021 ve Mayıs 2022 fiyatlarını kıyasladığımızda, endeksin Mayıs 2021 dönemine göre yüzde 22,8 artış kaydettiğini görüyoruz.

TÜRKİYE’DE GIDA ENFLASYONU

Tarımda ithalata bağımlı olan Türkiye’de görülen gıda enflasyonu ise dünya genelinden çok daha şiddetli bir şekilde gerçekleşti. Yaşanan kur krizi ithal hammadde ve ürünlerin maliyetini tırmandırınca gıda fiyatlarındaki enflasyon Tüketici Fiyatları Endeksi’nin (TÜFE) üzerine çıktı. TÜFE bir önceki yılın Haziran ayına göre %78.62 artarken, gıda ve alkolsüz içeceklerdeki artış %93.93 oldu.

Buna göre Türkiye’deki gıda enflasyonu, %22.8 olarak ölçülen dünya yıllık gıda enflasyonu ortalamasının 70.1 puan üzerine çıktı. Türkiye aynı zamanda Avrupa ülkeleri arasında gıda enflasyonunda açık ara zirvede yer alıyor.

Türkiye kur krizinin etkisiyle katlanan maliyetlerle birlikte gıda enflasyonunda %100’e yaklaşırken, gıda enflasyonunda en yakın ülkeler olan Litvanya ve Bulgaristan’ın 4 katından daha yüksek bir seviyeyi görmüş vaziyette. Ayrıca Türkiye gıda harcamalarının hanehalkı masraflarındaki payında Kuzey Makedonya, Romanya ve Sırbistan’dan sonra 4. sırada. Gıda harcamalarına giden miktarın bu denli yüksek olduğu bir ülkede gıda enflasyonunun rekor kırması geniş kitlelerin yoksulluk ve hatta açlıkla yüzleşmek üzere olduğuna dair endişe uyandıran sinyaller veriyor. Alt gelir grupları bu durumdan çok daha muzdarip.

EMEKÇİ VE YOKSULLARIN GIDA ENFLASYONU %150’YE YAKIN

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) tarafından TÜİK verilerine dayalı olarak hesaplanan analize göre gıda enflasyonu emekçilerde daha yüksek. DİSK-AR gelir gruplarının ve emeklilerin gıda enflasyonu hesabında, TÜİK’in gelire göre tüketim harcamasının ve temel gelir kaynağının hanehalkı tüketim harcamasının türlerine göre dağılımı (2019) verileri ile ana harcama gruplarına göre TÜFE verileri esas alıyor.

Türkiye genelinde gıda enflasyonu %93.93 olarak ölçülürken, bu oran düşük gelir gruplarında daha yüksek. En düşük gelirli grup olan ilk yüzdelik gelir grubunun gıda enflasyonu DİSK-AR’a göre %138.5’e ulaşmış. Bir sonraki düşük gelir grubunda bu oran %120.9. Emeklilerde ise %119.6. Buna karşılık en yüksek birinci yüzde 20’lik grubunun gıda enflasyonu %69.1. En alt gelir diliminde yer alan vatandaşların gıda enflasyonu en üst gelirdeki vatandaşların gıda enflasyonunu 2’ye katlıyor.