Millet İttifakı ortak liste yapmazsa, Cumhur İttifakı Meclis'i kazanabiliyor

Türkiye’de siyasi kamuoyu adaylık tartışmaları bağlamında Cumhurbaşkanlığı seçimine odaklanmış durumda. Fakat 2023 seçimlerinde-eğer referanduma gidilmezse-iki ayrı sandıkta oy kullanılacak: Cumhurbaşkanlığı ve TBMM (Meclis) seçimleri.

Meclis seçimleri Altılı Masa’nın kuruluş gayesi olarak nitelendirebileceğimiz “güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş” amacı için kritik önem taşıyor. Bunun nedeni, bu değişikliğin anayasal nitelik taşıması, mecliste salt çoğunluğun (301 sandalye) anayasal değişiklik için yeterli olmaması ve anayasal değişikliğin en azından referanduma götürülebilmesi için 360 sandalyeye ihtiyaç duyulması.

Fakat gelinen aşamada 360 sandalye hedefi dahi çok uzakta kalmış görünüyor. 2022 Mart’ta yapılan ve muhalefetin aleyhine tasarlanan seçim yasası değişikliği iktidara büyük avantaj sağlarken, son aylarda Cumhur İttifakı’nın atağa geçmesinden ötürü muhalefetin mecliste salt çoğunluğu elde edememe riski çok yükseldi.

2022 Aralık: Cumhur İttifakı 2019’dan beri ilk kez yükseliyor

Bu yazıda TEAM (Toplumsal Etki Araştırmaları Merkezi) verisini kullanarak, parti oylarını ve meclis aritmetiğini masaya yatıracağım. TEAM’in avantajı, illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyesini ve seçim sonuçlarını hesaba katan bir örneklem sistemi kullanması ve yüz yüze araştırma metodunu tercih etmesi. (27 ilde 5,521 kişi)

Türkiye’de pandemiyle birlikte araştırma şirketlerinin çoğunluğu CATI (telefon) araştırma yöntemini tercih etmeye başladı. Fakat CATI yöntemi telefon kullanmayan seçmenleri kapsamadığı icin Türkiye örneklemini yansıtmakta tam anlamıyla güvenilir sayılmıyor.

Telefon kullanmayanların oranı yoksullar, çalışmayanlar ve kırsalda yaşayanlar arasında arttığı icin, CATI yöntemiyle Türkiye nüfusuna kıyasla eğitim ve gelir düzeyi daha yüksek ve daha kentli bir örnekleme ulaşılıyor.

TEAM’e göre AK Parti Mayıs-Aralık döneminde %31’den %35’e yükseldi.

%7.9 seviyesindeki MHP ile birlikte Cumhur İttifakı %43.1’e ulaşırken, CHP ve İYİ Parti toplamda %39.5 seviyesinde kaldı.

2019’dan beri düzenli bir düşüş trendi gösteren Cumhur İttifakı’nın son 6 ayda bu trendi kırıp yukarı doğru hareketlendiği gözlemleniyor.

2019-2022 Mayıs arasında %48.1’den %39’a gerileyen Cumhur İttifakı, Aralık’ta %43.1’e ulaşmış. Erdoğan’ın ekonomik hamleleri, dış politika ve güvenlik alanında attığı rasyonel adımlar ile Ukrayna-Rusya Savaşı’nda dünya çapında bir rol üstlenmesi trendi artış yönüne çevirmiş. Eş zamanlı olarak muhalefetin iç karışıklık yaşaması ve Kılıçdaroğlu’nun adaylık kampanyasında yaşanan kazalar da muhalefeti olumsuz etkiledi.

İktidarın düşüş trendini kırması ve muhalefetin yaşadığı sorunlar psikolojik üstünlüğün yeniden iktidar tarafına geçmesini de beraberinde getirmiş.

2022 Ocak’ta Erdoğan kazanır diyenler %47 seviyesindeyken, Aralık’ta bu rakam %57’ye ulaşmış. Kazanır diyenler Ocak’ta 6 puan gerideyken, Aralık’ta 14 puan ileride.

Farklı senaryolara göre milletvekili sayısı dağılımları

2022’de meclisten geçen yeni seçim yasası, 2018’de Millet İttifakı’na 21 vekil fazladan kazandıran "ittifaka dayalı vekil dağılımı"nı kaldırıp parti oylarına dayalı hesaplamayı getirdi. Dolayısıyla yeni sistem ittifakları ortak listeye zorluyor.

TEAM’in aktardığına göre, yeni yasa 3 ana sebeple 6'lı masaya dezavantaj, Cumhur İttifakı’na avantaj getiriyor:,

1-Vekil dağılımının hesaplandığı sistem (D'Hondt) seçim bölgelerinde 1. partinin lehine sonuç veriyor. Bu da birinci sıradaki AK Parti’ye yarıyor.

2-Az nüfuslu iller, nüfusuna oranla daha fazla vekil çıkarıyor, Cumhur İ. bu illerde üstün. Örneğin Bayburt’da sadece 50 bin oy 1 MV çıkarmaya yeterken, bu sayı İstanbul’da 100 bini geçiyor.

3-Az sandalyeli bölgelerde MV sayısı kolay değişmiyor. Cumhur İttifakı az sandalyeli bölgelerde %20 gerilese bile sandalye kaybetmeyebiliyor.

İttifaklardaki tüm partiler her ilde kendi listesiyle seçime girerlerse, Cumhur İttifakı %43 ile meclis çoğunluğunu kazanabiliyor.

Cumhur İttifakı’nın kritik illerde ortak strateji izlediği, 6’lı masanın her ilde ayrı listelerle yarıştığı “Cumhur İttifakı lehine” senaryoda %41 Cumhur İttifakı’na yetiyor.

6’lı Masa kritik bölgelerde ortak liste ile girerse, durumu kendi lehine çevirebiliyor. Ancak bu senaryoda bile Cumhur İttifakı’na %45.5 yetiyor. Mevcut oy oranları ilk iki senaryoda Cumhur İttifakı’na çoğunluğu sağlarken, bu senaryoda çoğunluk muhalefette kalıyor.

Sonuç

Aday tartışmaları hayati önem taşıyor. Eğer Kılıçdaroğlu aday olursa, İnce, Özdağ, Erbakan gibi ittifak dışı adaylarla birlikte seçimin 2. tura kalma olasılığı çok yüksek. Cumhur İttifakı eğer oy oranını korursa ve Altılı Masa ortak liste stratejisi uygulayamazsa Cumhur İttifakı meclis çoğunluğunu elde edebiliyor.

Eğer Cumhur İttifakı meclis çoğunluğuyla 2. tura kalırsa, Erdoğan “topal ördek” senaryosunun önüne geçme argümanıyla Kılıçdaroğlu’na karşı araftaki ve kararsız seçmenleri yanına çekip seçimleri kazanabilir.