10 yıl önceki otomobil fiyatına şimdi cep telefonu alıyoruz!

[email protected]

Cep telefonları her an yanımızda taşıdığımız, her türlü işimizi onunla gördüğümüz bir teknoloji aleti. Özellikleri nedeniyle internet üzerinden bilgisayar gibi her işimizi görüyor. Fiyatlarının aşırı artması, kullanım ömürlerinin bir yıldan fazla olması, değerinin amortisman ayırma sınırı olan 1.500 TL’yi aşması nedenleriyle doğrudan gider yazılmaları yerine, amortisman ayırmak şeklinde uç yılda gider yazılmaktadır. “Mort olma” argo dilimizde “ölmek” demektir. Amortisman ayırmanın bir “duran varlık” olan cep telefonunun değerinin kullanma ömrü süresince yok edilmesi yani “mort olması” demektir. Zaten İngilizcede “mortal”, “ölümlü” demektir.

CEP TELEFONU 10 YIL ÖNCENİN SIFIR ARABA FİYATI

Bu akıllı aletler, 10 yıl öncenin sıfır halk tipi binek otomobil fiyatını geçmiş durumda! 2010 yılında Fiat Dublo otomobil 17.300 TL, Hyundai Getz marka otomobilin fiyatı 19 bin 600 TL, Nisan Micra marka otomobilin fiyatı 25.404 TL, Toyota Yaris 28.900 TL, Dacia Logan Sedan 20.950 TL, ve Renault Symbol Authentique 23.300 TL’dir.

iPhone 13 pro telefonunun başlangıç fiyatı ise 28.999 TL. Aksesuarları ile birlikte şu andaki fiyatı 35.000 TL’yi buluyor. Döviz artınca fiyatların her gün artması da cabası!

Bu karşılaştırmadan sonra şimdi gelelim amortisman konusuna.

DURAN VARLIK VE AMORTİSMAN KAVRAMLARI

“Duran varlıklar” zaman içerisinde yıpranmaya, aşınmaya ve eskimeye uğrarlar. Değerleri zaman içerisinde azalır ve bu nedenle de kullanım süresindeki değerleri yani ekonomik ömürleri ve kalan değerleri işletmelerin gider kalemini oluşturur.

Bir duran varlık üzerinden amortisman ayırabilmek için en az 1 yıldan fazla işletmede kullanılıyor olması, değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır olması gerekir. Bahsi geçen varlık değeri üç yıl boyunca Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen oran üzerinde amortisman ayrılarak o yıl için gider yazılır.

Üç çeşit amortisman hesaplama yöntemi vardır. Bunlar; normal amortisman yani eşit tutarlı yöntemi, azalan bakiyeler yöntemi diğer adı hızlandırılmış amortisman yöntemi ve fevkalade amortisman yani olağanüstü amortisman yöntemidir.

Normal amortisman, duran varlığın değeri sabit amortisman oranına bölünerek ilgili dönemde ayrılacak amortisman gideri hesaplanır. Diğer bir deyişle; duran varlığın değeri o varlığın ekonomik ömrüne bölünerek bulunan değer o dönemin amortisman gideri olarak hesaplanır.

AKILLI CEP TELEFONU BEDELLERİ NEDEN DOĞRUDAN GİDER YAZALMIYOR?

İşletmelerin faaliyetlerinde bir yıldan fazla sürede kullandıkları; aşınmaya, yıpranmaya, tükenmeye ve değer kaybına tabi olan duran varlıklardır. Duran varlıklar; taşınmazlar, taşıtlar, her türlü makine ve cihazlar olup, bunların 2021 yılı için katma değer vergisi hariç 1.500 TL, 2022 yılı için muhtemelen 2000 TL’yi aşan değerleri doğrudan gider yazılmayarak ekonomik ömrüne biçilen yıllar içinde üzerlerinden amortisman ayrılmak suretiyle gider yazılacaktır.

Bir örnek ile açıklayalım. Normal diğer adıyla düz amortisman oranı ile; katma değer vergisi hariç 21.000 TL’ye satın alınan bir cep telefonu için 333 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile faydalı ömrü olan 3 yıl olarak tespit edildiği için her yıl için yüzde 33.33 oranında amortisman ayrılması gerekmektedir.

Buna göre; 21.000*33.33/100= 6.999,33 TL 3 yıl boyunca her yıl amortisman gideri olarak hesaplanacak ve gider yazılacaktır (Gelir İdaresi Başkanlığı Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 26.09.2017 tarih ve 64597866-105-17833 sayılı özelgesi de bu yöndedir).

Azalan bakiyeler yöntemi yani hızlandırılmış amortisman yönteminde ise; varlıkların amortisman oranı normal amortisman yöntemindeki oranlarının 2 katı yani yüzde 66,66 olarak hesaplanacaktır. Böylece ilk yılda daha fazla amortisman gideri ayrılmak suretiyle işletmeye bir avantaj sağlanmaktadır. Keza aynı avantaj kalan bakiyeler üzerinden izleyen 2 yılda da aynen devam edecektir.

Örneğimizi azalan bakiyeler yani hızlandırılmış amortisman yöntemine göre sürdürürsek;

- 1’nci yıl için; 21.000*66.66/100= 13.998,60 TL,

- 2’nci yıl için; kalan 7.001,40*66.66/100 = 4.667.13 TL,

- Ve son 3’ncü yıl için ise kalan 2.337,27 TL’yi amortisman gideri olarak vergi için gider olarak yazılacaktır. Böylece 3 yılın sonunda 21.000 TL’nin tamamı amorti edilmiş olmaktadır.

Diğer bir amortisman yöntemi ise; fevkalade amortisman yöntemi yani olağan üstü amortisman yöntemidir. Deprem, sel gibi ekstrem doğal afet durumlarında işletmenin varlıklarını yitirmesi sonucu başvurulan amortisman yöntemidir.

Bu durumla karşı karşıya kalması sonucunda, ilgili kurumla iletişime geçilerek varlığın kalan amortismanı gider olarak yazılacaktır. Telefonun sıvıya temasla kullanılamaz hale gelmesi, ısı nedeniyle yanması veya başka bir deyişle olağanüstü bir şekilde kullanma ömrünü tamamlaması fevkalade bir durumdur. Bu durumda 3 yıl beklenmeden de değeri amorti edilebilecektir.

Başlıkta da değindiğimiz üzere; amortisman işletmelerde varlıkların değeri gider yazılmak suretiyle “yok edilmesi yani mort edilmesi” demektir! İngilizce de “mortal”, “ölümlü” demektir.

Kısa kullanma ömrüne rağmen doğrudan gider yazılmayıp üç yılda amortismana tabi tutulmaları süresi, bir yıla indirilerek doğrudan gider yazılmaları sağlanmalıdır.