AKP, kooperatifçiliği TOKİ ile yok etti

Konut yapı kooperatiflerine üye olunarak konut edinme uzun yıllardır uygulanan edinme yöntemdir. Yıllardır dar gelirli, memur, işçi, esnaf yani halk kooperatifler aracılığı ile bir konuta sahip olmaktaydılar. Devlet de kredi vermek suretiyle desteğini sürdürüyordu. AKP iktidarı döneminde kooperatif aracılığı ile konut sahibi olmak azalmaya başladı. Kooperatifler yerine Toplu Konut İdaresi (TOKİ) yandaşa konut yapmaya başladı. Sevindirici olan ise Gelir, Kurumlar ve Katma Değer Vergisi Kanunları’nda yapılan düzenlemeler ile yapı kooperatifi adı altında gizli müteahhitlik yapılmasının önüne geçilmiş olmasıdır.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ
Kurumlar Vergisi Kanununun 2/2’nci maddesine göre; kooperatifler kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmıştır. Buna karşın Kanunun 4/1-k maddesine göre tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak üzere;

- Ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması, sadece ortaklar ile iş görülmesi ve bu koşullara tamamen uyulması,

Birlikte aranmaktadır.

KOOPERATİF ADI ALTINDA MÜTEAHHİTLİK YAPILMASI
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun yukarıda sayılan hükümlerine ek olarak kooperatifin kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında yer alan gerçek kişiler ile bunların ortağı olduğu tüzel kişilikler, yanı şirketlerin söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenmeleri vergi düzenlemesi ile önlenmiş olmaktadır. Yani bu ilişkili kişi ve durumlar istisnanın uygulanmasını ortadan kaldırmaktadır.

Bu düzenlemenin nedeni gayet açık. Geçmişte çok istismar edilen kooperatif adı altında ticari konut yapıp satmak yani örtülü olarak müteahhitlik yapma önlenmiştir. Böylece vergi düzenlemesi ile kooperatifçiliği profesyonel meslek haline getiren ve fiilen müteahhitlik yapan kişilerin vergiden kaçmalarının da önüne geçilmiştir.

İLŞKİLİ KİŞİLERLE İŞ GÖRÜLÜRSE MUAFİYET KALKAR
Aynı şekilde kooperatiflerin Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13’ncü maddesindeki düzenleme kapsamında ilişkili kişilerle iş görme vergi muafiyetini kaldırmaktadır. Kanunda ilişkili kişi, kurumların kendi ortakları, kurumların veya ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek kişi veya kurum ile idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bulundurduğu gerçek kişi veya kurumları ifade eder.

Buna göre; ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlar da ilişkili kişiler sayılarak vergi istisnasının uygulanmamasını sağlamaktadır.

KOOPERATİFLER ARSALARINI KAT KARŞILIĞI VERMELERİ MUAFİYETE ENGEL DEĞİLDİR
Kooperatiflerin mülkiyetinde bulunan arsalarını kat karşılığı müteahhitlere vererek her bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmamaktadır. Bu nedenle de kurumlar vergisi muafiyeti ihlal edilmemiş olmaktadır. Bu konuda

Yukarıda da açıklandığı üzere, kooperatiflerin ortak dışı işlemleri nedeniyle kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme oluşmaktadır. Kooperatiflerin, iktisadi işletmelerinden ve tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılımlarından kazanç elde etmelerinin ve bu kazançların daha sonra ortaklara dağıtılmasının muafiyetini ortadan kaldırmayacağı 7061 sayılı Kanunla Kurumlar Vergisi Kanunu’nun vergi muafiyet ve istisnalarını düzenleyen 4 ve 5’nci maddelerinde değişiklik yapılmıştır.

Değişiklikle kooperatiflerin vergilendirilmesine yönelik yeni bir uygulama başlatılmıştır. Buna göre; kooperatif iktisadi işletmesi nezdinde ortak dışı işlem yapabilecek, bu iktisadi işletmenin gelirleri, verginin konusu olacak, buna mukabil kooperatifin kurumlar vergisi muafiyeti devam edecektir.

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİ TESLİMLERİ % 1 ORANINDA KDV’YE TABİDİR
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun geçici 15 inci maddesi ile 29/7/1998 tarihinden önce bina inşaat ruhsatı almış olan konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Bu düzenlemenin üstünde 24 yıl geçtiği için uygulama alanı kalmamıştır.

Bina inşaat ruhsatı bu tarihten sonra alınan konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işlerinde katma değer vergisi oranının indirimli yüzde %1 olarak uygulanabilmesi için;

-Kooperatifin konut yapı kooperatifi statüsünde olması, işin konut yapı kooperatifine yapılması, yapılan işin inşaat işi olması ve taahhüde dayanması,

Gerekir.

Bina inşaat ruhsatını 29/7/1998 tarihinden sonra almış konut yapı kooperatiflerine yapılacak inşaat taahhüt işlerinde 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli (I) sayılı listenin 12’nci sırasına göre % 1 oranında katma değer vergisine katma değer vergisine tabi bulunmaktadır.

EMANET USULÜ İLE İNŞAATIN YAPILMASINDA KDV
Diğer taraftan, konut yapı kooperatiflerinin emanet usulüyle inşaat işi yaptırmaları halinde, taşeron ve müteahhitler tarafından konut yapı kooperatiflerine yapılan malzeme hariç işçilik hizmetlerinde, yalnızca işçilik hizmetlerine istisna veya indirimli oran uygulanır. Bunun dışında inşaatta kullanılmak üzere piyasadan satın alınan mal ve hizmetler ise genel hükümler çerçevesinde vergiye tabi tutulur. (Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı Yalova Valiliğine verilen 15.12.2021 tarih ve E-42152853-125-19386 sayılı özelgesi de bu yöndedir).

Yapı Kooperatifi adı altında örtülü müteahhitlik yapıp vergiden kaçınanlar Vergi Kanunlarında yapılan değişiklikle vergisiz haksız kazanç elde etmelerinin önüne geçildi ama, TOKİ aracı ile yandaşa Devlet olanakları peşkeş çekildi!